Gözaltına Alma Nedir?
Gözaltına alma, bir suç işlediği şüphesini gösteren somut delillerin varlığı ve zorunluluk arz etmesi nedeniyle hâkim önüne çıkarılıncaya kadar yakalama işlemi yapılan kişinin özgürlüğünün kolluk tarafından kısıtlanması- alıkonulması şeklinde tanımlanmaktadır. (CMK m.91). Başka deyişle, bir kişinin bir suç şüphesiyle yakalanması halinde, yakalama işleminden sonra hakim önüne çıkana kadar geçen sürede kolluk güçleri (polis, jandarma) tarafından tutulmasıdır.
Gözaltına alma bir tedbirdir, keyfi olarak uygulanamaz.
Gözaltına alma kararı ancak soruşturma için zorunlu olması ve kişinin bir suç işlediğini düşündürebilecek delillerin bulunması halinde verilebilir.
Davet üzerine ifade vermeye veya mahkemeye gelebileceği bilinen kişiler için veya delillerin karartılma tehlikesi bulunmadığı durumlarda, gözaltına alma kararı verilmemesi gerekir.
Aşağılama, onur kırma, gözdağı verme gibi amaç ve sonuçlar için yakalama yapılamaz, gözaltı kararı verilemez.
Gözaltına Alınan Kişi Hangi Haklara Sahiptir.
- Yakınlarının aranmasını, gözaltına alındığının haber verilmesini isteme hakkı,
- Bir avukatın hukuki yardımından yararlanma hakkı
- Hakları ve ne ile suçlandığı hakkında bilgilendirilme hakkı
- Bir doktor tarafından muayene edilme hakkı (Sağlık kontrolü)
- Üzerine atılı suçlama ile ilgili bilgi vermeme, susma hakkı
- Gözaltı işlemine karşı itiraz etme hakkı
Karakolda ve Emniyette Gözaltındayken Avukatla Görüşme
Gözaltına alınan kişinin, bir avukatın desteğinden faydalanma hakkı Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi başta olmak üzere Türkiye’nin tarafı olduğu uluslararası Sözleşmeler, Anayasa ve Ceza Hukuku’nun temel ilkelerinde olan adil yargılanma hakkı kapsamında olup, hiçbir şekilde engellenemez ve kısıtlanamaz.
Soruşturma ve kovuşturma evrelerinin her aşamasında avukatınızla görüşme, ifade alma veya sorgu süresince yanınızda olmasını ve hukuki yardımda bulunmasını talep etme hakkınız vardır.
Terörle Mücadele Kanunu çerçevesinde yürütülen soruşturmalarda gözaltına alma işlemini yapan kolluk kuvvetleri tarafından veya Cumhuriyet Savcısının “ifade alması sırasında” avukat sayısı 1 (bir) ile sınırlandırılmıştır. Eğer Savcı ifadeden sonra gözaltında olan kişiyi tutuklanma talebi ile görevli mahkemeye sevk ederse “hâkim tarafından yapılacak sorgusunda” ise en fazla 3 (üç) avukat hazır bulunabilir.
Avukat ile görüşme denetime-gözetime tabi değildir. Avukatla, her zaman ve kimsenin duyamayacağı bir biçimde görüşme hakkına sahipsiniz. Avukatınızın size verdiği belgeler ve yaptığınız yazışmalar, kural olarak denetlenemez; bu belgelere, yazışmalara el konulamaz.
(1) Şüpheli veya sanık, vekâletname aranmaksızın müdafi ile her zaman ve konuşulanları başkalarının duyamayacağı bir ortamda görüşebilir. Bu kişilerin müdafi ile yazışmaları denetime tâbi tutulamaz.
(2 Türk Ceza Kanununun İkinci Kitap Dördüncü Kısım Dördüncü, Beşinci, Altıncı ve Yedinci Bölümlerinde tanımlanan suçlar ve Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlar ile örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenen uyuşturucu ve uyarıcı madde imâl ve ticareti suçları bakımından gözaltındaki şüphelinin müdafi ile görüşme hakkı Cumhuriyet savcısının istemi üzerine, hâkim kararıyla 24saat süreyle kısıtlanabilir; bu zaman zarfında ifade alınamaz.
Gözaltında Bulunan Kişi Yakınları ile Görüşebilir Mi?
Gözaltına alınan kişi ile sadece avukatı (müdafi) görüşebilir. Kişinin yakınları ile görüşebilmesi kural olarak mümkün değildir. Mevzuatta gözaltına alınana böyle bir hak düzenlenmemiştir. Ancak uygulamada kolluk personelinin rızası ile gözaltına alınanın yakınları ile görüşebilmesine izin verildiği görülmektedir.
Gözaltı Sırasında Zorunlu ve Temel İhtiyaçların Karşılanması
Yakalama, Gözaltına alma ve İfade Alma Yönetmeliğinin Nezarethane İşlemleri başlığını taşıyan 11. maddesi bu sorunun cevabına vermektedir. Düzenlemeye göre gözaltına alınan kişilerin yaşam haklarını koruyucu gereken önlemleri, beslenme, nakil, sağlığın korunması ve gerekli tedavisi ile ilgili tüm tedbirleri almak, giderleri karşılamak gözaltı işlemini yapan kolluk birimine ve bağlı olduğu Bakanlığa aittir.
Gözaltında Sağlık Sorunları ve Şüpheli Hakları
Yakalama, Gözaltına alma ve İfade Alma Yönetmeliği 9.maddesi “Gözaltına alınanlardan herhangi bir nedenle sağlık durumu bozulanlar ile sağlık durumundan şüphe edilenler, derhal hekim kontrolünden geçirilerek gerekiyorsa tedavileri yaptırılır. Bu durumdaki kişilerden kronik bir rahatsızlığı olanların, istekleri halinde varsa kendi hekimi nezaretinde resmi hekim tarafından muayene ve tedavi edilmeleri sağlanır” hükmünü havidir.
Kronik bir sağlık sorununuz varsa tedavinizi sürdüren kendi doktorunuzun da muayenede hazır bulunmasını, tedaviniz için katkı sağlamasını isteme hakkına sahipsiniz. Aynı şekilde zorunlu olarak kullandığınız ilaçlarınız sizin için temin edilmek zorundadır.
Haksız Olarak Gözaltına Alındığını Düşünen Kişi Tazminat Davası Açabilir Mi ?
Kişi hukuka aykırı olarak gözaltına alınması, yasal süreyi aşacak şekilde gözaltında tutulması, ilgili soruşturma sonucunda takipsizlik kararı verilmesi gibi hallerde devletten tazminat talep etme hakkına sahiptir.