Denetimli Serbestlik Nedir? Şartları, Süreci ve Hukuki Dayanakları Nelerdir?

Denetimli serbestlik, ceza adalet sisteminin hem toplumu koruma hem de hükümlüyü topluma kazandırma işlevini yerine getirmek üzere geliştirilmiş modern bir infaz yöntemidir. Bu uygulama sayesinde, belirli şartları taşıyan hükümlüler cezalarının tamamını veya bir kısmını cezaevi dışında, toplum içerisinde ancak denetim altında tamamlarlar.

Denetimli Serbestlik Nedir?

Denetimli serbestlik, bir cezanın infazını cezaevi dışında, hükümlünün toplum içinde gözetim ve denetim altında geçirmesine olanak tanıyan infaz yöntemidir. Bu sistemde amaç, hükümlünün topluma yeniden uyum sağlamasını kolaylaştırmak, cezaevlerinin yükünü azaltmak ve tekrar suç işleme oranlarını düşürmektir.

Denetimli Serbestlik Kimlere Uygulanır?

Bu infaz rejimi özellikle şu durumlar için geçerlidir:

• Cezaevinde belirli bir süre kalan ve koşullu salıverilme süresine yaklaşan hükümlüler,

• Toplam hapis cezası kısa süreli olanlar (örneğin 1 yıl ve altı hapis cezaları),

• İlk defa suç işlemiş ve iyi hal gösteren kişiler,

• Belirli yükümlülükleri yerine getirme sözü verenler (örneğin, eğitim alma, çalışmaya devam etme).

Denetimli Serbestlik Süreci Nasıl İşler?

1. Değerlendirme Aşaması: Hükümlünün denetimli serbestlikten yararlanıp yararlanamayacağı infaz kurumları ve denetimli serbestlik müdürlükleri tarafından değerlendirilir.

2. Planlama: Uygun görülen hükümlüler için bireyselleştirilmiş bir denetim ve iyileştirme planı hazırlanır.

3. Yükümlülükler: Hükümlünün uyması gereken kurallar belirlenir:

   • Belirli aralıklarla denetim memuruna rapor verme,

   • Bir işte çalışmak ya da eğitim görmek,

   • Alkol veya uyuşturucu kullanmamak,

   • Belirli alanlardan uzak durmak veya belli saatlerde evde bulunmak.

4. Denetim ve İzleme: Uyum süreci denetimli serbestlik uzmanları tarafından takip edilir.

5. Başarıyla Tamamlama: Şartlara uygun davranan hükümlü, sürenin sonunda özgürlüğüne tamamen kavuşur.

6. Şartlara Uymama: Kural ihlali veya yeni suç işlenmesi halinde denetimli serbestlik iptal edilir ve ceza infaz kurumunda tamamlanır.

Denetimli Serbestliğin Hukuki Dayanakları

Türk hukukunda denetimli serbestlik kurumu temel olarak 5402 Denetimli Serbestlik Hizmetleri Kanunu ile düzenlenmiştir. Bunun dışında 5395 Çocuk Koruma Kanunu, 5237  Türk Ceza Kanunu, 5275  Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun, 5271  Ceza Muhakemesi Kanununda denetimle serbestlik konusunda hükümler sevk edilmiştir.

Çeşitli yönetmeliklerde de denetimli serbestlik kurumu ile ilgili düzenlemeler yer almaktadır. Bunlar; 29782 sayılı ve 26.07.2016 tarihli Resmi Gazete’ de yayınlanan Cinsel Dokunulmazlığa Karşı Suçlardan Hükümlü Olanlara Uygulanacak Tedavi ve Diğer Yükümlülükler Hakkında Yönetmelik, 31655 sayılı ve 12.03.2013 tarihli Resmi Gazete’ de yayınlanan Denetimli Serbestlik Hizmetleri Yönetmeliği, 26386 sayı ve 24.12.2006 tarihli Resmi Gazete ’de yayınlanan Çocuk Koruma Kanununa Göre Verilen Koruyucu ve Destekleyici Tedbir Kararlarının Uygulanması Hakkında Yönetmelik, 26386 sayılı ve 24.12.2006tarihli Resmi Gazete ‘de yayınlanan Çocuk Koruma Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usûl ve Esaslar Hakkında Yönetmelik ‘ tir.

Denetimli serbestlik sisteminin, Türk hukukundaki başlıca yasal düzenlemeleri şunlardır:

• 5402 Sayılı Denetimli Serbestlik Hizmetleri Kanunu

• 5275 Sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun

• 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu

• 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu

• 5395 Sayılı Çocuk Koruma Kanunu

Uygulama Yönetmelikleri

Denetimli serbestlik uygulamaları aşağıdaki yönetmeliklerle ayrıntılı şekilde düzenlenmiştir:

• Denetimli Serbestlik Hizmetleri Yönetmeliği (RG: 12.03.2013 / 31655)

• Cinsel Dokunulmazlığa Karşı Suçlardan Hükümlü Olanlara Yönelik Tedavi ve Diğer Yükümlülükler Hakkında Yönetmelik (RG: 26.07.2016 / 29782)

• Çocuk Koruma Kanunu Yönetmelikleri (RG: 24.12.2006 / 26386)

Denetimli Serbestlik Uygulamasının Amaçları

Denetimli serbestlik, mahkeme tarafından belirlenen bir cezanın, hükümlünün toplum içinde denetim altında olması koşuluyla cezaevinde geçirilmeksizin infaz edilmesi anlamına gelir. Denetimli serbestlik, hükümlünün belirli şartlara uymasını gerektirmektedir. Hükümlünün denetimli serbestlik şartlarına uymasını sağlamak ve uyup uymadığını tespit etmek için bir takım denetim mekanizmaları kullanılır. Hükümlünün denetimden kurtulması önceden belirlenmiş şartları öngörülen süre içerisinde yerine getirdiğinin tespit edilmesiyle mümkün olur.

Denetimli serbestlik genellikle hafif suçlar işleyen ve cezaevinde kalması gerekmeyen hükümlüler için uygulanır. Bazı durumlarda da bir süre cezaevinde kalan hükümlü cezasının son bölümünü dışarıda denetim altında geçirir. Bu sistem, hükümlülerin cezaevine girmeden veya daha az girerek topluma geri dönmelerine ve rehabilitasyon sürecine katılmalarına olanak tanır.

Denetimli serbestlik uygulaması, yalnızca cezanın infaz şekline dair bir düzenleme değil, aynı zamanda suçla mücadele, yeniden suç işlenmesini önleme ve toplumsal düzenin korunmasına yönelik çok yönlü bir stratejidir. Bu sistemin temel amaçları üç ana başlık altında toplanabilir:

Rehabilitasyon (Topluma Yeniden Kazandırma)

Denetimli serbestliğin en önemli amacı, suç işlemiş bireyin yeniden suç işlememesini sağlamaktır. Bu amaç doğrultusunda hükümlüye bireysel gelişim ve topluma uyum sağlaması için çeşitli imkanlar sunulur:

• Psiko-sosyal destek ve danışmanlık hizmetleri sağlanır.

• Hükümlü, eğitime veya mesleki kurslara yönlendirilerek kendini geliştirmeye teşvik edilir.

• Alkol, uyuşturucu gibi bağımlılıklar varsa tedavi sürecine katılımı zorunlu kılınabilir.

Bu sayede hükümlünün bireysel sorumluluk bilinci geliştirilir, toplum içindeki rollerini yeniden benimsemesi sağlanır.

Toplumsal Uyumun Sağlanması

Cezaevinden doğrudan çıkan kişilerin toplumsal yaşama adapte olması çoğu zaman zordur. Denetimli serbestlik, bu geçişi yumuşatarak sosyal izolasyonu azaltır:

• Hükümlü, ailesiyle ve sosyal çevresiyle bağlarını korur.

• İş yaşamına devam edebilir ya da yeni bir iş bulması teşvik edilir.

• Hükümlü, gözetim altında olduğu için toplumla temas ederken sorumluluk taşımaya devam eder.

Bu mekanizma sayesinde kişi, toplumla yeniden sağlıklı bir ilişki kurmayı öğrenir.

Cezaevi Yükünün Azaltılması

Modern infaz politikalarının önemli bir hedefi de cezaevlerinin aşırı doluluk oranlarını azaltmaktır. Denetimli serbestlik bu amaçla:

• Özellikle kısa süreli cezalar için etkili bir alternatif sunar.

• Cezaevlerinde fiziksel kapasiteyi zorlayan nüfus yoğunluğunu azaltır.

• Cezaevi personelinin yükünü hafifletir, rehabilitasyona odaklanacak kaynakların daha verimli kullanılmasına imkan tanır.

Ayrıca bu sistem sayesinde devlet, cezaevi harcamalarından tasarruf ederken sosyal bütünlüğü koruma hedefini de gerçekleştirmiş olur.

Denetimli Serbestliğin Avantajları ve Eleştirilen Yönleri

Denetimli serbestlik sürecinde, hükümlü genellikle belli bir süre boyunca belirli bir denetim memuru tarafından izlenir ve denetlenir. Hükümlü, serbestlik süresi boyunca belirli kurallara uymak zorundadır. Bu kurallar, belirli bir yerde ikamet etme, düzenli olarak denetim memuruna rapor verme, eğitim veya işe gitme gibi yükümlülükleri içerebilir. Ayrıca, hükümlüye belirli bir alan içinde kalma, alkol veya uyuşturucu kullanmama gibi yasaklar da getirilebilir.

Denetimli serbestlik, hükümlülerin topluma uyum sağlamalarını teşvik ederken, toplum güvenliğini sağlama ve yeniden suç işleme riskini azaltma amacını taşır. Eğer hükümlü denetimli serbestlik şartlarına uymaz veya yeni bir suç işlerse, cezası yeniden gözden geçirilebilir ve özgürlüğü bağlayıcı cezayı cezaevinde çekmesi gerekebilir.

Denetimli serbestlik, çağdaş ceza adalet sistemlerinin vazgeçilmez bir unsuru haline gelmiştir. Ancak bu sistemin pratikteki uygulamaları hem önemli avantajlar sağlamakta hem de bazı eleştirilere konu olmaktadır. Aşağıda denetimli serbestlik uygulamasının üç temel boyutta incelenmesi yer almaktadır:

✅ Etkinlik Değerlendirmesi: Ne Kadar İşe Yarıyor?

Avantajları:

• Hükümlülerin bireysel ihtiyaçlarına göre uyarlanmış denetim planları, daha etkili bir rehabilitasyon sağlar.

• Cezaevine girmeden cezanın çekilmesi, kişinin sosyal bağlarını koparmadan süreci tamamlamasına olanak tanır.

• Ceza infazının toplum içerisinde gerçekleşmesi, suça sürükleyici çevresel etkileri azaltabilir.

• Toplum temelli infaz, devletin cezaevi maliyetlerini önemli ölçüde düşürür.

Eleştirilen Yönleri:

• Uygulamadaki farklılıklar, denetimli serbestliğin etkinliğini azaltabilir.

• Bazı denetim planlarının yüzeysel kaldığı, rehabilitasyon hedefinin tam olarak gerçekleşmediği eleştirisi yapılmaktadır.

• Yetersiz personel ve kaynaklar nedeniyle denetimin kalitesi bazı bölgelerde düşüktür.

⚠️ Yeniden Suç İşleme Riski (Reoffending / Recidivism)

Avantajları:

• Sistem, birey merkezli çalışarak kişiyi suçtan uzaklaştırma potansiyeli taşır.

• Sosyal destek, psikolojik yardım ve mesleki eğitim gibi müdahaleler, yeniden suç işleme riskini azaltabilir.

• Cezaevi ortamına hiç girmemiş veya kısa süre kalmış kişilerin suça yönelme olasılığı daha düşüktür.

Eleştirilen Yönleri:

• Suçlunun yeterince denetlenmemesi durumunda yeniden suç işleme ihtimali doğabilir.

• Ağır suçlardan hüküm giymiş kişilerin erken salıverilmesi toplumda güvenlik kaygısı yaratabilir.

• Bazı durumlarda, denetimli serbestlik sadece “cezadan kaçış” olarak algılanabilir ve caydırıcılığı zayıflatabilir.

️ Kamu Güvenliği Açısından Etkiler

Avantajları:

• Denetimli serbestlik sürecinde hükümlüler belirli kurallar ve gözetim altında tutulduğu için kamu düzeniyle doğrudan çatışmazlar.

• Toplum temelli infaz sistemleri, bireyin toplumla bağını koparmadığı için daha sürdürülebilir bir güvenlik ortamı yaratabilir.

• Dışarıda geçirilen süre boyunca kamu kurumları tarafından izlenen birey, tamamen kontrolsüz bırakılmamış olur.

Eleştirilen Yönleri:

• Kamuoyu, özellikle cinsel suçlar veya şiddet içerikli suçlar sonrası denetimli serbestlik uygulamalarına karşı hassastır.

• Bazı hükümlülerin yükümlülüklerini ihlal etmeleri veya yeniden suç işlemeleri, kamu güvenliğine yönelik tehdit olarak görülmektedir.

• Yeterli denetim mekanizmalarının olmaması durumunda, kamu vicdanında “cezasızlık” algısı oluşabilir.

Genel Değerlendirme:

Denetimli serbestlik sistemi, doğru planlandığında ve etkili şekilde uygulandığında hem birey hem toplum için ciddi faydalar sunar. Ancak sistemin istismar edilmemesi, keyfiyete yer bırakılmaması ve sıkı denetimle yürütülmesi gerekir. Aksi takdirde, suçla mücadelede caydırıcılığın azalması ve kamu güvenliğinin zedelenmesi gibi ciddi sorunlar doğabilir.

Bursa Ceza Avukatı  

Bursa’da faaliyet gösteren bir ceza avukatı araştırıyorsanız, internet arama motorlarını veya yerel rehberleri kullanabilirsiniz. Bu şekilde, Bursa’da tanınmış ceza avukatları hakkında yazılmış makaleleri bulabilirsiniz. Ayrıca, Bursa Barosu’nun veya Türkiye Barolar Birliği’nin web sitelerinde avukatlar hakkında bilgi bulabilir ve ilgili avukatın kariyeri, uzmanlık alanları ve tecrübeleri hakkında daha fazla bilgi edinebilirsiniz. Dilerseniz buradan hukuk büromuz ile de iletişime geçebilirsiniz.

Denetimli Serbestlik Nedir?