Sorgu Avukatı
Sorgu aşaması, özellikle tutuklama talebiyle sulh ceza hakimliği önüne çıkarılan şüpheliler için kritik bir süreçtir. Avukatlık hizmetine en çok ihtiyaç duyulan alanlardan birisi de burasıdır.
Sorgu avukatlığı, ceza yargılamasında en kritik aşamalardan biri olan sorgu sürecinde şüpheli veya sanığın haklarını savunma ve özgürlüğünü koruma amacı taşıyan avukatlık pratiğidir. Sorgu süreci genellikle savcılık sorgusu ve sulh ceza hâkimliği sorgusu olmak üzere iki aşamadan oluşur. Özellikle tutuklama veya adli kontrol talebiyle sulh ceza hâkimliğine sevk edilen müvekkilin özgürlüğünün doğrudan etkilendiği bir aşama olduğu için, avukatın bu sürece etkin şekilde müdahale etmesi büyük önem taşır.
Sorgu Süreci ve Hukuki Dayanakları
a) Savcılık Sorgusu
Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) madde 147’ye göre şüphelinin ifadesi alınırken, öncelikle hakları hatırlatılmalı ve hukuka uygun bir ortam sağlanmalıdır.
Avukat, müvekkilinin susma hakkı, ifade vermeme hakkı, delil sunma hakkı ve avukatla birlikte ifade verme hakkı gibi temel güvencelerini sağlamak için hazır bulunur.
Savcılık, şüpheliye isnat edilen suçla ilgili sorular yöneltir ve delilleri sunar.
Savcının şüpheli hakkında kovuşturmaya yer olmadığına (takipsizlik) karar verme, serbest bırakma veya tutuklama talebiyle sulh ceza hâkimliğine sevk etme yetkisi vardır.
b) Sulh Ceza Hâkimliği Sorgusu
Savcının tutuklama veya adli kontrol talebiyle sevk ettiği şüpheli, sulh ceza hâkimi huzurunda sorgulanır.
CMK madde 101 ve devamı uyarınca, hâkim sadece tutuklama veya adli kontrol hususunda karar verir.
Hâkim sorgusunda savcının ileri sürdüğü deliller değerlendirilir, şüpheliye yöneltilen suçlamalar detaylandırılır ve avukatın savunması alınır.
Sorgu Avukatının Rolü
Avukatın en kritik görevi, müvekkilin özgürlüğünü korumak ve hukuka uygun bir şekilde savunmasını yapmasını sağlamaktır. Bu kapsamda:
a) Hazırlık Aşaması
Sorguya katılmadan önce avukatın şu adımları atması beklenir.
Müvekkilin suçlamalar hakkındaki bilgisini ve olayın detaylarını öğrenmesi,
Soruşturma dosyasını incelemesi, müvekkil aleyhine sunulan delilleri değerlendirmesi,
Müvekkilin ruh hâlini kontrol etmesi ve ifade verirken nelere dikkat etmesi gerektiğini anlatması,
Tutuklamaya yönelik hukuki kriterleri analiz etmesi (kaçma şüphesi, delilleri karartma ihtimali, suçun niteliği gibi hususlar).
b) Sorgu Sırasında Avukatın Müdahalesi
Sorgu sürecinde avukatın rolü, sadece dinleyici olmak değil, gerektiğinde hukuka aykırı işlemlere müdahale etmek ve müvekkilin özgürlüğünü sağlayacak etkili bir savunma sunmaktır.
- Hâkimin yönelttiği soruların usule uygun olup olmadığını denetlemek (örneğin, yönlendirici veya yanıltıcı sorulara itiraz etmek),
- Müvekkilin temel haklarını hatırlatmak (susma hakkı, aleyhe beyan vermeme hakkı vb.),
- Tutuklama sebeplerine karşı savunma yapmak, özellikle şunlara dikkat çekmek:
- Kaçma şüphesi olmadığına dair somut gerekçeler (sabıkasızlık, sabit ikametgâh, ailesiyle yaşaması vb.),
Delil karartma şüphesi olmadığına dair savunma,
Suçun hukuki unsurlarının oluşmadığını gösterme.
Durumun gereklerine göre tutuklama yerine adli kontrol uygulanmasını talep etmek,
Müvekkilin tutuksuz yargılanmasını sağlayacak hukuki argümanları sunmak.
c) Tutuklama Kararına Karşı İtiraz
Eğer müvekkil hakkında tutuklama kararı verilirse, avukatın bir sonraki görevi:
Sulh ceza hâkimliğinin kararına itiraz etmek, yetkili ve görevli mahkemeye başvurarak tutukluluğun kaldırılmasını talep etmek, gerekiyorsa tutukluluğa karşı Anayasa Mahkemesi’ne veya AİHM’ye bireysel başvuru süreçlerini yürütmektir.
Sorgu Avukatlığında Başarılı Olmanın Temel İlkeleri
Dosyaya Hakimiyet:
Müvekkilin hangi delillerle suçlandığını, iddiaların hukuki dayanağını ve bunlara karşı hangi savunmaların yapılabileceğini iyi analiz etmek gerekir.
Soğukkanlılık ve Kararlılık:
Sorgu süreci gergin ve stresli olabilir. Avukatın soğukkanlı olması, müvekkiline güven vermesi ve gerektiğinde güçlü bir şekilde itiraz etmesi önemlidir.
Hukuka Aykırılıkları Belgelendirme:
Eğer sorgu sırasında hukuka aykırı bir işlem yapılırsa (örneğin, baskı veya tehditle ifade alma, avukatsız sorgulama gibi), bunu tutanak altına aldırmak ve ilerleyen süreçte delil olarak kullanmak gerekir.
İkna Yeteneği ve Etkili Savunma:
Özellikle tutuklama kararını önlemek için, hâkimi ikna edici somut ve hukuki argümanlar sunabilmek büyük önem taşır.
Adli Kontrol Alternatiflerini Önermek:
Tutukluluk yerine imza yükümlülüğü, yurtdışı çıkış yasağı veya belirli bir adreste bulunma gibi tedbirlerin yeterli olacağını vurgulamak, müvekkilin serbest kalmasını sağlayabilir.
Sorgu avukatlığı, ceza yargılamasında müvekkilin özgürlüğünü koruma noktasında en kritik aşamalardan biridir. Avukatın etkin bir hazırlık yapması, müvekkilini doğru yönlendirmesi, hukuka aykırı işlemlere anında müdahale etmesi ve etkili savunma yapması, tutuklama gibi ağır sonuçları önlemek açısından büyük önem taşır.
İfade ve Sorgu Avukatlığında Önemli Hususlar
Hazırlık: Müvekkilin dosyasını iyi incelemek, hangi sorularla karşılaşabileceğini öngörmek gerekir.
Psikolojik Destek: Müvekkil gergin ve stresli olabilir, bu yüzden rahatlatıcı ve motive edici olmak önemlidir.
Hukuki Bilgi ve Yetkinlik: Ceza hukuku, insan hakları ve usul hukukuna hâkim olmak gerekir.
Hızlı ve Etkili Müdahale: Kolluk, savcılık veya hakim karşısında hızlı düşünüp anında tepki vermek gerekebilir.
Eğer ifade veya sorgu sürecinde hukuka aykırı bir işlem yapılırsa, tutanaklara geçilmesini sağlamak ve bu süreci itirazlarla desteklemek de avukatın sorumlulukları arasındadır.
Sorgu Avukatının Temel Stratejisi:
Tutuklama Önleme Stratejisi: Savcı veya hakim karşısında müvekkilin tutuklanmasını önlemek için hukuki ve fiili gerekçeler sunar.
Delil Durumu ve Hukuki Değerlendirme: Müvekkil aleyhindeki delillerin yetersizliğini göstererek, tutuksuz yargılama talebinde bulunabilir.
Adli Kontrol Alternatiflerini Savunma: Müvekkilin tutuklanması yerine adli kontrol hükümlerine tabi tutulmasını sağlayabilir.