Taşeron Firma İşçisinin Kıdem Tazminatı

Yazar: Avukat Hüseyin Demirbaş – Demirbaş Hukuk Bürosu, Bursa  

Asıl işveren, alt işveren ile birlikte kıdem tazminatı ile iş ilişkisinden doğan tazminat ve alacaklardan işçiye karşı sorumludur. Aynı alt işveren bünyesinde ve aynı asıl işverenin işyerinde çalışılmış olması halinde kıdem tazminatı yönünden özellik arz eden bir nokta yoktur. Kıdem tazminatına hak kazanma, kıdem süresinin ve kıdem tazminatının hesaplanması konularında alt işveren ve asıl işveren işçisi arasında bir fark bulunmamaktadır. Tek fark alt işveren işçisinin kıdem tazminatından asıl işverenin de sorumlu olmasıdır.

Kamu Taşeron İşçilerinin Kıdem Tazminatı

Taşeron işçi kıdem tazminatı ile ilgili düzenlemelerin hemen hemen tamamı kamu taşeron işçilerine yöneliktir.  Bunun nedeni çalışma hayatımızda taşeron firma olarak adlandırılan kamu hizmetlerinde çalışan işçilerin mevcudiyetidir. 

Taşeron işçilerin kamuda çalışması iki şekilde ortaya çıkmaktadır. Bunlardan ilki ilgili kamu kurumunun kamu hizmeti kapsamındaki bazı işleri anahtar teslim usulü ihaleler ile yüklenicilere vermeleridir. Bu durumda yukarıda değinildiği üzere ihale makamı ile yüklenici işçisi arasında istihdam ilişkisi yoktur. Bu halde kıdem tazminatı yüklenici firma ile işçi arasındaki bir konudur.  

Kamu taşeron işçileri olarak adlandırılan kesim esas olarak kamunun ihale yoluyla personel çalıştırılmasına dayalı hizmet aldığı şirketlerde çalışan işçilerdir. Bu şekilde çalışan taşeron işçilerin kıdem tazminatları belirli şartlar altında kamu kuruluşları tarafından ödenmektedir. 

Kamu taşeron işçilerinin kıdem tazminatı konusunda 4857 sayılı İş Kanunun “Bazı kamu kurum ve kuruluşlarında çalışanların kıdem tazminatı” başlıklı 112.maddesine, 4857 sayılı İş Kanununun 112 nci maddesine dayanılarak hazırlanan Kamu İhale Kanununa Göre İhale Edilen Personel Çalıştırılmasına Dayalı Hizmet Alımları Kapsamında İstihdam Edilen İşçilerin Kıdem Tazminatlarının Ödenmesi Hakkında Yönetmelik hükümlerine ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 62 nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi ile aynı kanunun Ek-8. Maddesine bakılmalıdır. 

Kamu İşyerlerinde Hizmet Sürelerinin Birleştirilmesi ve Kıdem Tazminatı Hesaplama İlkeleri 

1475 Sayılı İş Kanunu m. 14’ e göre kıdem tazminatı yönünden kamu kuruluşları deyiminden, genel, katma ve özel bütçeli idareler ile 468 sayılı Kanunun 4. maddesinde sayılan kurumlar anlaşılır. Aynı madde hükmüne göre aynı ya da değişik kamu kuruluşlarında geçen hizmet sürelerinin birleştirilerek kıdem süresi ve tazminatı hesaplanır. 

Kıdem tazminatı işçinin çalıştığı son kamu kuruluşu işverenince ödenir. Aynı kıdem süresi için bir defadan fazla kıdem tazminatı ödenmez.

Birleştirilecek hizmet sürelerinin kamu kuruluşlarında geçirilmiş olması şarttır. Özel sektörde olan çalışmalar ile kamu sektöründeki hizmetler birleştirilmez. Kıdem tazminatı talep edenin kişinin son kamu kuruluşundaki çalışmasını işçi sıfatıyla olarak geçirmiş olması gerekir. 

Kamu kuruluşlarında geçen hizmet sürelerinin birleştirilebilmesi için bir diğer şart da son kamu kuruluşundaki iş sözleşmesinin yaşlılık veya malullük aylığı ya da toptan ödeme almak amacıyla sona erdirilmesidir. 

İşçinin önceki kamu kuruluşundaki iş sözleşmesi kıdem tazminatı ödenmesi gerektirmeyen şekilde sona ermiş ise kıdem tazminatının hesaplanmasında farklı kamu kuruluşlarında geçen süreler birleştirilmez. 

Farklı Taşeronlardaki Çalışmalarda Kıdem Hesaplama İlkeleri

Asıl işverenin, alt işveren ile birlikte kıdem tazminatı ile iş ilişkisinden doğan tazminat ve alacaklardan işçiye karşı sorumlu olduğuna yukarıda değinmiştik. Bir işçinin aynı asıl işveren işyerinde farklı alt yüklenicilere tabi olarak yaptığı çalışmalardan kaynaklanan kıdem tazminatını, aralıklarla yeniden sözleşme yapılmış olsa bile aynı işyerinde çalışmış gibi hizmet sürelerini birleştirerek asıl işverenden talep edebilir. Bu yönden alt işverene bağlı işçi ile asıl işverenin kendi işçisi arasında kıdem tazminatı ve kıdem süresi hesaplama yönünden bir fark yoktur. 

Aynı Taşeron Firma Bünyesinde Fakat Farklı Asıl İşverenlerde Çalışma Halinde Kıdem Tazminatı

İşçinin, aynı alt işveren bünyesinde fakat farklı asıl işveren işyerlerinde çalışmış olması halinde ise asıl işverenler, kendi işyerlerinde geçen çalışma sürelerine isabet eden kısım yönünden işçiye kıdem tazminatı ödeme borcu altında olacaklardır. İşçinin bir asıl işveren işyerindeki çalışması bir yıldan az ise o asıl işverenin kıdem tazminatı ödeme borcu doğmayacaktır.

Bünyesindeki işçileri farklı asıl işveren işyerlerinde çalıştıran alt işverenler ise kıdem tazminatı yönünden asıl işveren firmalardan bağımsız olarak işçinin kendi bünyesinde çalıştığı tüm süreden dolayı işçiye karşı sorumludurlar.  

Anahtar Teslim ihalelerde Yüklenici İşçisinin Kıdem Tazminatı 

Anahtar teslim ihale ile yüklenicilere verilen işler, kamunun personel çalıştırmaya dayalı hizmet alım işleri karıştırılmamalıdır. Bilindiği üzere İş Kanunu’nun 36. Maddesindeki düzenlemeye göre bir kamu kuruluşunun, anahtar teslimi ihale kapsamında yüklenicilere ihale ettiği işlerde, ihale makamının, üç ay ile sınırlı ücret alacağı dışında, işçilik haklarından dolayı yüklenici işçisine karşı bir sorumluluğu bulunmamaktadır. Bu kapsamda ihaleyi gerçekleştiren kamu kuruluşunun kıdem tazminatından dolayı işçiye karşı bir sorumluluğu yoktur. 

İşyerinin Devredilmesi veya İşverenin Değişmesi Durumunda Kıdem Tazminatı 

1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesine göre “İşyerlerinin devir veya intikali yahut herhangi bir suretle bir işverenden başka bir işverene geçmesi veya başka bir işverene nakli halinde işçinin kıdemi işyeri veya işyerlerindeki hizmet akitleri sürelerinin toplamı üzerinden hesaplanır. 12.07.1975 tarihinden itibaren işyerinin devri veya herhangi bir suretle el değiştirmesi halinde işlemiş kıdem tazminatlarından her iki işveren sorumludur. Ancak, işyerini devreden işverenlerin bu sorumlulukları işçiyi çalıştırdıkları sürelerle ve devir esnasındaki işçinin aldığı ücret seviyesiyle sınırlıdır. ” 4857 Sayılı Kanun’un 6. maddesi, devreden işverenin sorumluluğunun devirden önce doğmuş ve devir tarihinde ödenmesi gereken borçlar kapsamında olduğunu belirttiği için bu hüküm göz önüne alındığında devreden işverenin kıdem tazminatından sorumluluğunun bulunmadığı ileri sürülebilirse de 1475 sayılı Kanunun 14. Maddesinin lafzında kıdem tazminatı yönünden devreden ve devralanın sorumluluğuna dair herhangi bir süre sınırlaması yapılmadığından, 2 yıllık sorumluluk sınırı kıdem tazminatı bakımından uygulanmamalıdır. Nitekim Yargıtay da kararında İş Kanunu m. 6’ da  öngörülen 2 yıllık süre sınırlamasının kıdem tazminatı bakımından söz konusu olmayacağını belirtmiştir. İşçi kıdem tazminatının tamamını devralan işverenden talep edebilir. Devralan işveren de ödediği kıdem tazminatının devreden işverenin çalıştırdığı sürelerle ve devir anında işçiye ödediği ücretle sınırlı olan kısmını devreden işverenden rücuen talep edebilir. Bu rücu talebi bakımından da 2 yıllık süre işlemeyecektir. 

Taşeron İşçisinin Kıdem Tazminatı Sıkça Sorulan Sorular

Taşeron işçi kıdem tazminatını doğrudan kamu kurumundan talep edebilir mi?
➤ Evet, ancak personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı kapsamında çalışmış olması ve ilgili yönetmelik hükümlerine uyması gerekir.

Aynı işyerinde ama farklı taşeronlarda geçen süreler birleştirilir mi?
➤ Evet. Asıl işveren aynı kaldıkça, hizmet süresi bütün olarak değerlendirilir.

İşyeri devrinde kıdem tazminatını kim öder?
➤ Devralan işveren tamamını öder; devreden işveren de kendi dönemine düşen kısmı rücuen ödemekle yükümlüdür.

Taşeron işçi iş kazası geçirirse kıdem tazminatı alabilir mi?

➤ Evet. İş kazası nedeniyle iş sözleşmesi sona ererse, kıdem tazminatı hakkı doğar. Ayrıca iş kazası tazminatları da talep edilebilir.

Farklı taşeronlarda geçen süreler nasıl belgelenir?

➤ SGK hizmet dökümü, işyeri giriş-çıkış belgeleri ve tanık beyanlarıyla süreler ispatlanabilir.

Asıl işverenin sorumluluğu nedir?

➤ Alt işveren işçisinin kıdem tazminatından asıl işveren de müteselsilen sorumludur. Yani işçi, ister taşeron firmaya ister asıl işverene başvurabilir.

Farklı taşeronlarda geçen süreler birleştirilir mi?

➤ Evet, aynı asıl işverenin işyerinde çalışılmışsa, taşeronlar değişse bile hizmet süresi birleştirilir.

Kamu kurumlarında çalışan taşeron işçiler için durum farklı mı?

Evet. Eğer işçi, personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı kapsamında çalışmışsa ve aralıksız olarak aynı kamu kurumunda görev yapmışsa, kıdem tazminatını doğrudan kamu kurumu öder.

Kıdem tazminatı hangi ücret üzerinden hesaplanır?

➤ İşçinin son brüt ücreti esas alınır. Her tam yıl için 30 günlük brüt ücret tutarında ödeme yapılır.

İşveren değişse bile kıdem hakkı korunur mu?

➤ Evet. İşçinin iş sözleşmesi kesintiye uğramadan devam ediyorsa, taşeron değişikliği kıdem hakkını ortadan kaldırmaz.

Kamu taşeron işçisinin tazminatını kim öder?

➤ Son kamu kurumu, işçinin tüm kamu hizmet süresini dikkate alarak ödeme yapar. Ancak işçinin yazılı başvuruda bulunması gerekir.

Alt işverenin iflası durumunda ne olur?

➤ Asıl işveren, işçinin kıdem tazminatından doğrudan sorumlu tutulabilir. Bu, işçinin mağduriyetini önlemek için getirilmiş bir korumadır.

Taşeron Firma İşçisinin Kıdem Tazminatı