Düzenli Gelir ve Yoksulluk Nafakası: Yargıtay Uygulaması Işığında Hukuki Değerlendirme

Yoksulluk Nafakası Nedir?

Yoksulluk nafakası, Türk Medeni Kanunu’nun 175. maddesi uyarınca, boşanma nedeniyle yoksulluğa düşecek tarafın, diğer eşten süresiz olarak mali destek talep edebilmesine olanak tanıyan bir nafaka türüdür. Bu nafaka türü, genellikle evlilik birliği boyunca ekonomik olarak daha zayıf konumda olan tarafın, boşanma sonrası hayatını sürdürebilmesi amacıyla öngörülmüştür.

Yoksulluk Nafakası Şartları

1. Nafaka Talep Eden Eşin Boşanma Nedeniyle Yoksulluğa Düşecek Olması

Bu şart, Türk Medeni Kanunu’nun 175. maddesinin temel dayanağını oluşturur. Kanuna göre, yoksulluk nafakası talep edebilmek için, boşanmanın ardından nafaka isteyen eşin yaşam standardının ciddi biçimde düşmesi, yani asgari geçim koşullarının altına düşmesi gerekir.

• Yoksulluk ölçütü, lüks ihtiyaçları değil; barınma, beslenme, giyim, ulaşım gibi asgari yaşam gerekliliklerini karşılayıp karşılayamadığına bakılarak değerlendirilir.
• Mahkemeler, nafaka talep eden eşin mal varlığı, mesleği, yaşı, sağlık durumu ve gelir düzeyi gibi unsurları dikkate alarak bir yoksulluk tespiti yapar.

Yargıtay 3. HD, 2013/21504 E., 2014/6109 K. sayılı kararında, yalnızca düşük gelirli olmak değil, gerçek anlamda yoksulluğa düşme riski bulunmasının gerektiğini vurgulamıştır.

2. Nafaka Yükümlüsünün Nafaka Ödemeye Yetecek Ekonomik Gücünün Bulunması

Nafaka istenen eşin ödeyebilme gücünün de mahkemece değerlendirilmesi gerekir. Yani, yoksulluk nafakasına hükmedilmeden önce, karşı tarafın da bu yükümlülüğü kaldırabilecek gelir, mal varlığı veya ödeme kapasitesi olup olmadığı incelenir.

• Eğer karşı taraf asgari ücretin altında bir gelire sahipse, başka geçindirmekle yükümlü olduğu kişiler varsa veya kendi geçimini bile sağlayamıyorsa, yoksulluk nafakasına hükmedilmeyebilir.

Yargıtay 2. HD, 2012/3148 E., 2012/22407 K. sayılı kararında, nafaka yükümlüsünün ekonomik durumu dikkate alınarak nafaka yükümlülüğü kaldırılmıştır.

3. Talep Eden Eşin Boşanmada Ağır Kusurlu Olmaması

Yoksulluk nafakası, sosyal devlet anlayışı çerçevesinde korumaya değer durumda olan eş lehine düzenlenmiştir. Ancak, boşanmada ağır kusurlu olan tarafın lehine nafakaya hükmedilmesi söz konusu değildir.

• Örneğin, evliliğin sona ermesine sebep olan taraf (şiddet uygulayan, aldatma fiilinde bulunan vb.) ağır kusurluysa, nafaka talebi reddedilebilir.
• Ancak kusurun tamamen bulunmaması şart değildir; daha az kusurlu olan eş, yine de nafaka talebinde bulunabilir.

Yargıtay 2. HD, 2015/7642 E., 2015/14094 K. kararında, “ağır kusurlu eşin lehine nafaka verilmesi hukuka aykırıdır” denilerek bu ilke vurgulanmıştır.

4. Yoksulluk Nafakasının Açıkça Talep Edilmesi Gerekliliği

Yoksulluk nafakası, mahkemenin kendiliğinden (re’sen) hükmedeceği bir hak değildir. Talep, boşanma davası sırasında veya boşanma kararından sonra ayrı bir dava ile açıkça ileri sürülmelidir.

• Talep dava dilekçesinde veya karşı dava yoluyla sunulabilir.
• Talep edilmeyen yoksulluk nafakasına mahkeme hükmedemez.
• Boşanma kesinleştikten sonra 1 yıl içinde açılmayan nafaka davası zamanaşımına uğrar (TBK md.146).

📌 Uygulamada sık yapılan hata: Tarafların sadece “nafaka istiyorum” gibi belirsiz ifadeler kullanması. Bu tür ifadeler yoksulluk nafakası talebi olarak yorumlanmayabilir. Dilekçede açıkça “yoksulluk nafakası” denmelidir.

Özetle

Düzenli Gelir Sahibi Eş Yoksulluk Nafakası Alabilir mi?

Uygulamada en çok karşılaşılan tartışmalardan biri, çalışan ve düzenli gelir elde eden eşin yoksulluk nafakası talep edip edemeyeceğidir. Bu noktada, yoksulluk nafakasının amacına bakıldığında, gerçekten geçimini sağlayamayacak durumda olan eşin korunması hedeflenmiştir.

Yargıtay’ın Konuya Yaklaşımı

Yargıtay 2. Hukuk Dairesi’nin 2012/3148 Esas, 2012/22407 Karar sayılı ilamında şu hususlara dikkat çekilmiştir:

“Davacının çalıştığı, düzenli ve yeterli gelirinin bulunduğu anlaşılmaktadır. Davalının mali gücü de dikkate alındığında, davacı yararına yoksulluk nafakası takdir edilmesi hakkaniyete uygun ve isabetli görülmemiştir.”

Bu kararda, çalışarak düzenli ve yeterli gelir elde eden bir eşin, artık yoksulluk nafakası alamayacağı yönünde açık bir içtihat ortaya konmuştur.

Bu Kararın Uygulamaya Etkisi

Bu içtihat doğrultusunda;

• Asgari düzeyde de olsa düzenli bir maaşa sahip olan,
• Mesleki yeterliliği olup çalışabilecek durumda olan,
• Hayatını kendi gelirleriyle sürdürebilecek bir ekonomik durumu bulunan eş lehine yoksulluk nafakasına hükmedilmesi zorlaşacaktır.

Hangi Durumlarda Yine de Nafaka Verilebilir?

Yargıtay, düzenli gelir sahibi eşe nafaka verilip verilemeyeceğini değerlendirirken sadece gelir durumuna değil;

• Gelirin miktarına (geçimini sağlamaya yeterli mi?),
• Yaş, sağlık, meslek gibi kişisel koşullara,
• Diğer eşin ekonomik ve sosyal durumu ile karşılaştırmalı dengeye,
• Boşanmanın kusur dağılımına da bakmaktadır.

Bu nedenle her somut olay kendi özelinde değerlendirilmelidir.

Sonuç: Düzenli Gelir Yoksulluk Nafakasına Engel Olabilir.  

Yargıtay’ın düzenli gelir elde etmenin yoksulluk nafakasına mani olacağına dair içtihadı nedeniyle, sırf kadın ya da boşanmış eş olmak yoksulluk nafakası almak için tek başına yeterli değildir. Nafaka isteyen tarafın gerçekten yoksulluğa düşmesi, yani kendi geçimini sağlayamayacak durumda olması gerekir. Aksi takdirde, mahkemeler nafaka talebini reddetmekte ve hakkaniyete uygun olmayan sonuçların önüne geçmektedir.

Kararın Tam Metni: Boşanma Davası Yoksulluk Nafakası, Düzenli Gelir

Yargıtay 2. Hukuk Dairesinin , çalışan ve bu nedenle düzenli geliri bulunan eş lehine yoksulluk nafakasına hükmedilmesinin ‘hakkaniyete uygun ve isabetli olmayacağına’ dair yeni bir kararı aşağıdadır. 

 T.C. Y A R G I T A Y

2. HUKUK DAİRESİ   

ESAS NO:  2012/3148 KARAR NO: 2012/22407

Y A R G I T A Y İ L A M I

İNCELENEN KARARIN :   

MAHKEMESİ : Bursa 3. Aile Mahkemesi

TARİHİ : 21.10.2011

NUMARASI : Esas No: 2010/1445 Karar No:2011/1121

DAVACI :B.K.

DAVALI : K.K.

DAVA TÜRÜ : Boşanma

TEMYİZ EDEN :Davalı   

Taraflar arasındaki davanın yapılan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen, yukarıda tarihi ve numarası gösterilen hüküm temyiz edilmekle, evrak okunup gereği görüşülüp düşünüldü: 1-Dosyadaki yazılara, kararın dayandığı delillerle kanuna uygun sebeplere ve özellikle delillerin takdirinde bir yanlışlık görülmemesine göre, davalının aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan temyiz itirazları yersizdir. 2-Davacının çalıştığı, düzenli ve yeterli gelirinin bulunduğu anlaşılmaktadır. Davalının mali gücü de dikkate alındığında davacı yararına yoksulluk nafakası takdir edilmesi hakkaniyete uygun ve isabetli görülmemiştir.

SONUÇ: Temyiz edilen hükmün yukarıda 2. bentte gösterilen sebeple BOZULMASINA, bozma kapsamı dışında kalan temyize konu diğer bölümlerinin ise yukarıda 1. bentte gösterilen sebeple ONANMASINA, temyiz peşin harcının yatırana geri verilmesine, işbu kararın tebliğinden itibaren 15 gün içinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere oybirliğiyle karar verildi. 25.09.2012 (Salı)  

Yoksulluk Nafakası Düzenli Gelir