Adli Kontrol

Adli kontrol, ceza yargılamasında tutuklama yerine başvurulan, şüpheli veya sanığın belirli yükümlülüklere tabi tutulduğu bir denetim tedbiridir. Bu tedbir, kişinin özgürlüğünü tamamen kısıtlamadan, yargılama sürecinde mahkeme tarafından belirlenen kurallara uymasını sağlar. Adli kontrol, Türk Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) 109. maddesi kapsamında düzenlenmiştir.

Adli Kontrol Tedbirlerinin Amacı

Adli kontrol tedbirlerinin amacı, ceza yargılaması süreçlerinde, şüpheli ya da sanığın yeniden suç işlemesini veya kaçmasını engellemek, kamu güvenliğini sağlamak ve adaletin doğru şekilde işlemesini temin etmektir. Adli kontrol, tutuklamadan daha hafif, alternatif olarak uygulanabilir tedbirlerden oluşur. Bu tedbirler, konutu veya belirli bir yeri terk etmemek, yurt dışına çıkmamak, belirli günlerde bir kolluk biriminde hazır bulunmak gibi yükümlülükledir.

Sonuç olarak, kişisel özgürlükleri ölçüsüz bir şekilde kısıtlamadan suçla mücadeleye katkı sağlayan adli kontrol tedbirleri, şüpheli veya sanığın:

• Kaçma ihtimalini önlemek,
• Delilleri karartma riskini azaltmak,
• Suç işleme ihtimalini engellemek ve ceza yargılaması sürecinin sağlıklı bir şekilde yürütülmesini sağlamak amacıyla uygulanır.

Adli Kontrol Tedbirleri Nelerdir?

Adli kontrol kapsamında uygulanabilecek tedbirler şunlardır.

Yurt Dışına Çıkış Yasağı:

Şüpheli veya sanığın yurt dışına çıkması yasaklanabilir.

Belirli Yerlere veya Bölgelere Gitmeme Yasağı:

Şüpheli veya sanığın belirli yerlere gitmesi veya belirli kişilere yaklaşması yasaklanabilir.

Konutu Terk Etmeme (Belli Bir Adreste Bulunma) Zorunluluğu:

Uygulamada evi hapsi olarak da isimlendiren bu tedbir şüpheli veya sanığın belirli bir adreste ikamet etmesini zorunlu kılar. Bu kontrol tedbirinin denetimi elektronik kelepçe gibi araçlarla yapılır.

İmza Atma (Hazır Bulunma) Yükümlülüğü:

Şüpheli veya sanığın belirli günlerde veya belirli aralıklarla en yakın kolluk birimine giderek bir formu imzalaması şeklindeki yükümlülüktür.

Bağımlılık Tedavisi Görmek:

Uyuşturucu, uyarıcı veya uçucu maddeler ile alkol bağımlılığından kurtulmak için hastanede yatmak dahil tedavi görmek

Taşıt Kullanma Yasağı:

Her türlü taşıtları veya bunlardan bazılarını kullanamamak ve gerektiğinde sürücü belgesini teslim etmek şeklindeki yükümlülüktür.

Güvence Miktarı Yatırmak (Kefalet):

Miktarı, bir defada veya birden çok taksitlerle ödeme şekli ve süresi hakimce belirlenecek bir güvence miktarını yatırmak.

Silâh Bulundurmamak veya Taşımamak:

Silah bulundurmamak ve gerektiğinde sahip olunan silâhları adlî emanete teslim etmek.

Nafaka Yükümlülükleri İçin Güvence Vermek:

Aile hukukunda doğan yükümlülüklerini yerine getireceğine ve adlî kararlar gereğince ödemeye mahkûm edildiği nafakayı düzenli olarak ödeyeceğine dair güvence vermek.

Suç mağdurunun Haklarına Yönelik Güvenceler Vermek:

Miktarı, ödeme şekli ve süresi, cumhuriyet savcısının istemi üzerine, hâkim tarafından belirlenecek parayı suç mağdurunun haklarını teminat altına almak üzere aynî veya kişisel güvenceye bağlamak.

Mesleki Uğraşılar Konusundaki Yükümlülükler:

Hakim sanık veya şüphelinin mesleki uğraşılarını sonlandırmasını veya bunları sürdürmesini zorunlu kılabilir. Faaliyette Bulunmama Yasağı: Belirli meslekleri veya faaliyetleri yapması yasaklanabilir.

Eğitim Programlarına Katılma veya Eğitime Devam Zorunluluğu:

Şüpheli veya sanığın, belirli eğitim programlarına katılması veya katılmakta olduğu eğitimlere devam etmesi şeklindeki yükümlülüktür. istenebilir.

Adli Kontrol Tedbirlerinin Süresi

Adli kontrol tedbirleri, soruşturma ve kovuşturma aşamalarında uygulanabilir. Tedbirin süresi ve devam edip etmeyeceği belirli periyotlarla gözden geçirilir.

Adli kontrol tedbirleri, yargılama süresince veya mahkemenin belirleyeceği süre boyunca devam edebilir. Adli kontrol tedbirlerinin süresi, uygulanacak tedbirin türüne, sanığın davranışlarına ve yargılama sürecine bağlı olarak değişebilir. Ancak Türk Ceza Kanunu’na göre adli kontrol tedbirlerinin azami bir süresi bulunmaktadır. Bu süreler bazı durumlarda uzatılabilir.

Ağır ceza mahkemesinin görevine girmeyen işlerde adli kontrol süresi en çok iki

yıldır. Bu süre, zorunlu hâllerde gerekçesi gösterilerek bir yıl daha uzatılabilir. Yani ağır ceza mahkemesinin görevine girmeyen işlerde adli kontrol süresi azami üç yıldır.

Ağır ceza mahkemesinin görevine giren işlerde ise adli kontrol süresi en çok üç yıldır. Bu süre, zorunlu hâllerde, gerekçesi gösterilerek uzatılabilir. Uzatma süresi toplam üç yılı; terör suçları gibi bazı suçlarda ise 4 yılı geçemez. Yani suç tipi ne olursa olsun adli kontrol tedbiri en fazla yedi yıl uygulanabilir

Adli Kontrolde Geçen Süre Cezadan Mahsup Edilir Mi?

Adlî kontrol altında geçen süre cezadan mahsup edilemez. İstisnası konutu terk etmemek (ev hapsi) ile uyuşturucu tedavisi için hastanede yatmak şeklindeki adli kontrol tedbirleridir. Ev hapsinde geçen her iki gün cezanın mahsubunda bir gün olarak dikkate alınır. Bağımlılık tedavisi için hastaneye yatmada ise hastanede geçirilen süre birebir cezadan mahsup edilir.

Adli Kontrol Tedbirlerinin İhlali

Adli kontrol tedbirlerinin ihlali, mahkeme tarafından belirlenmiş yükümlülüklerin yerine getirilmemesi durumunda ortaya çıkar ve ciddi sonuçlar doğurabilir. Ceza yargılamasında adli kontrol, sanık veya şüphelinin temel özgürlükleri aşırı bir şekilde kısıtlanmadan denetim altında tutulmasını sağlayan bir müessese olduğundan, bu tedbirlerin ihlali, daha ağır sonuçların ortaya çıkmasına yol açabilir.

Adli kontrol tedbirine uymamak, örneğin mazeretsiz olarak belirli gün ve saatlerde kolluk birimine başvurmamak, yurt dışına çıkma yasağını ihlal etmek gibi durumlar kaçma şüphesi doğuracağı için mahkeme adli kontrol tedbirini ağırlaştırabileceği gibi tutuklama kararı da verebilir.

İhlal başlı başına bir suç da oluşturabilir. Örneğin konutu terk etmemek şeklindeki adli kontrol kararını ihlal etmek, hükümlü veya tutuklunun kaçması (firar) suçuna vücut verebilir.

Sonuç olarak, şüpheli veya sanık, adli kontrol tedbirlerine uymazsa, mahkeme tedbirleri değiştirebilir veya ağırlaştırabilir. İhlal durumunda, tutuklama kararı da verilebilir.

Adli Kontrol

Demirbaş Hukuk Bürosu Bursa