İş Kazasını Zamanında Bildirmeme İdari Para Cezası

İş Kazasını Zamanında Bildirmeme İdari Para Cezası

İŞ KAZASINI SÜRESİ İÇİNDE BİLDİRMEME
İDARİ PARA CEZASI 
KABAHATLER KANUNU
İTİRAZ YERİNİN SULH CEZA MAHKEMESİ OLMASI 


      T.C.
YARGITAY
Ceza Genel Kurulu

Esas: 2006/9-23
Karar: 2006/141
Tarih: 16.05.2006

KARAR METNİ:
 

İş kazasını süresi içinde bildirmeyen Sentez. Mak. ve End. Tes. Müş. Taş. Pro. İml. İth. İhr. Tic. Ltd. Şirketi`nin 4857 s. İş Kanununun 108. ve 105/2. maddeleri uyarınca 714, 46 YTL idari para cezası ile cezalandırılmasına ait Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bölge Müdürlüğünün 7 Haziran 2005 günlü 14168 s. kararına karşı işveren Şirket tarafından süresi içerisinde itiraz edilmesi üzerine Ankara 4. Sulh Ceza Mahkemesi 08.07.2005 tarih ve 651 D.İş sayı ile; bildirimin yasada ön görülen 2 iş günlük süre içinde gerçekleştirilmesi karşısında, kanun hükmüne uygun verilmeyen idari para cezasının kaldırılmasına kesin şekilde karar vermiştir.

Adalet Bakanı tarafından bu karara karşı kanun yararına bozma isteminde bulunulması üzerine dosyayı inceleyen Yargıtay 9.Ceza Dairesi 22.11.2005 tarih ve 6963-8887 sayı ile;

‘Yargıtay Ceza Genel Kurulunun 21.12.2004 tarih ve 2004/7-189-225 s. kararıyla idari işlemin denetimi niteliğinde olan idari para cezasına itirazın sulh ceza hakimince incelenmesinde, adli yargı mercilerinin yasayla görevlendirilmesinin yapılan işleme adli bir işlem niteliği vermeyeceği, sulh hakiminin denetiminin sadece idari işlemin kanuna uygun yapılıp yapılmadığı ile sınırlı olup, idari bir işlemin denetiminin idari nitelikte olması sebebiyle, bu tür işlemin adli yargıya ait olağanüstü bir kanun yolu olan yazılı emirle incelenmesine kanuni olanak bulunmadığından bahisle, yazılı emir talebinin reddine karar verilmiş ise de, idari nitelikteki bir işlemin denetiminin idari yargı mercilerinde görülmesi gerektiği yönündeki anılan Ceza Genel Kurul kararında vurgulanan görüşe katılmakla birlikte, mevcut bir kısım kanunlarımızda idari para cezalarına karşı Sulh Ceza Mahkemelerine itiraz olunabileceğinin belirtilmiş olması karşısında, bu durum Yasa koyucu tarafından değiştirilmediği veya Anayasa Mahkemesince de iptal edilmediği sürece, Sulh Ceza Mahkemelerince idari para cezalarına karşı yapılan itirazlar üzerine verilen kararların denetim dışı bırakılmasının keyfiliğe ve uygulamada birliğin sağlanamamasına yol açacağı gibi, hakkında usulsüz olarak veya yasaya aykırı biçimde idari para cezası uygulanan kişinin mağduriyetine de sebep olacağı düşüncesiyle, yasa yararına bozma yönünden yapılan incelemede;

Dosya kapsamına göre, 10.6.2003 tarih ve 25134 s. Resmi Gazete`de yayımlanarak yürürlüğe giren 4857 s. iş Yasasının 108/2. maddesine göre, idari para cezalarına karşı yedi tarih  içerisinde yetkili idare mahkemesine itiraz edilebileceğine ait özel düzenleme karşısında, kabahatlere ait genel düzenleme öngören ve 01.06.2005 gününde yürürlüğe giren 5326 s. Kabahatler Yasasının 27. maddesinin uygulanamayacağı, bu sebeple Sulh Ceza Mahkemesinin itirazı inceleme yetkisinin bulunmadığı gözetilmeden, görevsizlik kararı verilmesi yerine, yazılı biçimde hüküm kurulmasında isabet görülmediğinden bahisle, 5271 s. CMK.nun 309. maddesi uyarınca anılan kararın bozulması lüzumu Yüksek Adalet Bakanlığının 26.09.2005 tarih ve 40096 s.  yasa yararına bozma talebine atfen, Yargıtay C.Başsavcılığının 13.10.2005 tarih ve 2005/176099 s. tebliğnamesi ile daireye ihbar ve dava evrakı tevdi kılınmakla dosya incelenerek gereği düşünüldü:

Kanun yararına bozma talebine dayanılarak, düzenlenen tebliğnamedeki bozma isteği incelenen dosya kapsamına nazaran yerinde görüldüğünden Ankara 4. Sulh Ceza Mahkemesinin 8.7.2005 gün ve 2005/651 Müt. S. kararının CMK.nun 343. maddesi uyarınca bozulmasına, hükümden önce 10 Haziran 2003 tarihli Resmi Gazete`de yayımlanarak yürürlüğe giren ve 1475 s. İş Kanununu yürürlükten kaldıran 4857 s.  Kanun hükümleri de nazara alınmak suretiyle müteakip işlemlerin mahallinde yapılmasına, ‘ karar vermiştir.

Yargıtay C.Başsavcılığı ise 06.01.2006 tarih ve 176099 sayı ile;

‘07.06.2005 gününde uygulanan idari para cezasına karşı başvuru mercii 5326 s. Kabahatler Kanununun 27. maddesi uyarınca adli yargı, başka deyişle sulh ceza mahkemesidir. Anılan kanun maddesi ile çelişen ve idari yargıyı başvuru makamı olarak öngören 4857 s.  Kanunun 108. maddesinin ikinci fıkrasının uygulama yeteneği bulunmamaktadır. Görevli ve yetkili Ankara Sulh Ceza Mahkemesinin başvuruyu sonuçlandırması kanuna uygun olup, idari mercilere yönelik görevsizlik kararı vermesi gerekmemektedir.’ görüşü ile itiraz yoluna başvurarak Özel Daire bozma kararının kaldırılmasına, kanun yararına bozma isteminin reddine, karar verilmesini talep etmiştir.

Dosya Yargıtay Birinci Başkanlığına gönderilmekle Yargıtay Ceza Genel Kurulunca okundu, gereği konuşulup düşünüldü.

TÜRK MİLLETİ ADINA

CEZA GENEL KURULU KARARI

Ceza Genel Kurulunda yapılan incelemede öncelikle, idari para cezasına itiraz üzerine adli mercilerce verilen kesinleşmiş kararlara karşı kanun yararına bozma isteminde bulunulup bulunulamayacağı tartışılıp değerlendirilmiştir. Gerçekten de, Ceza Genel Kurulunun 21.12.2004 tarih ve 189-225 s. kararında; ‘idari işlemin denetimi niteliğinde olan idari para cezasına itirazın incelenmesinde, adli yargı mercilerinin yasayla görevlendirilmesi, yapılan işleme adli bir işlem niteliği vermemektedir. İdari para cezalarının denetlenmesinde adli yargı mercii olan sulh hakiminin denetimi sadece idari işlemin kanuna uygun yapılıp yapılmadığı ile sınırlı olup, kanuna aykırılığın saptanması halinde idari merciin yerine geçerek idari para cezasını belirleme yetkisinin bulunmadığının kabul edilmesinde zorunluluk vardır. Hal böyle olunca, idari bir işlemin denetlenmesinin de idari nitelikte olması karşısında, bu tür bir işlemin adli yargıya ait gerek olağan gerekse olağanüstü kanun yolu denetimine tabi tutulması da kanuni olarak olanaksızdır.’ denilerek, idari para cezasına yönelik itiraz üzerine sulh hakimince verilen kararlara karşı kanun yararına bozma isteminde bulunulamayacağı sonuca bağlanmıştı.

Ancak, bu karardan sonra 1 Haziran 2006 gününde 765 s. Türk Ceza Kanununun yürürlükten kalkması, 5237 s. Türk Ceza Kanunu ile birlikte 5326 s. Kabahatler Kanununun yürürlüğe girmesi sebebiyle suç ve yaptırım sistemimiz önemli değişikliklere uğramıştır. Kabahatler Kanununun 2. maddesinde, kabahat, kanunun karşılığında idari yaptırım uygulanmasını öngördüğü haksızlık olarak tanımlanmış, 16. maddesinde, kabahatler karşılığında uygulanacak olan idari yaptırımların idari para cezası ve idari tedbirlerden ibaret olduğu belirtilmiş, kanunun ikinci kısmında da çeşitli kabahatlere yer verilmiştir. Ayrıca Yasada, idari yaptırım gerektiren fiiller bakımından uygulanabilecek genel nitelikteki ilkelere de yer verilmiş, yine bu ilkelerin ilgili yasalarda yer alan sair kabahatler hakkında da uygulanacağı 3. maddesinde hükme bağlanmıştır.

Kabahatler Kanunu ile getirilen sistem gereği, kabahatler ve bunlar karşılığında ön görülen idari yaptırım kararları, idari bir işlemin ötesinde, ceza hukukunun genel prensipleriyle yakın ilişki içerisinde bulunmaktadır. Nitekim, anılan Yasada, kanunilik, zaman ve yer bakımından uygulama, sorumluluğun esasları, hukuka uygunluk nedenleri ile kusurluluğu ortadan kaldıran sebepler, teşebbüs, iştirak, içtima, zaman aşımı gibi ceza hukukunun bir çok temel ilkesine yer verilmiştir. Bu nedenledir ki, kabahatler karşılığında ön görülen idari yaptırımlardan, idari para cezası ile mülkiyetin kamuya geçirilmesi kararlarına karşı idari yargıya değil, ceza mahkemesine başvurulmasını mümkün kılan bir düzenleme yapılmıştır. Böylelikle, bu kararların yerine getirilmesinden önce ceza hukuku ilkeleri bakımından adli denetim imkanı da sağlanmıştır. Bunun amacı, keyfiliği, uygulamalardaki eşitsizliği, hukuka aykırılıkları gidermektir. Böyle bir başvuru üzerine adli merci tarafından yapılan işlem, yalnızca dosya üzerinde yapılacak bir denetim ile sınırlı değildir. Kanunun 28. maddesine göre, mahkemece, başvurunun kabul edilmesi durumunda, başvuru dilekçesinin kamu kurum ve kuruluşuna tebliğ edilmesi, gerektiğinde işlem dosyasının istenmesi, kurumun cevap dilekçesinin başvurucuya tebliği, talep üzerine ve hatta kendiliğinden tarafların çağrılarak dinlenilmesi, tanık dinlenilmesi, bilirkişi incelemesi yaptırılması, keşif yapılması, delillerin toplanmasından sonra hakkında idari yaptırım kararı verilen kişiye, yasal temsilcisi veya vekiline son söz hakkı verilmesi de gerekmektedir. Görüldüğü üzere; idari yaptırım kararına karşı başvuru üzerine sulh ceza mahkemesi tarafından ceza yargılamasının genel prensiplerine göre yargısal bir faaliyette bulunulması ve ceza hukukunun genel ilkeleri dikkate alınmak suretiyle bir karar verilmesi söz konusudur. Dolayısıyla, yapılan işlemler ve verilen kararlar adli ceza yargısını doğrudan ilgilendiren bir nitelik taşımaktadır. Bütün bu hususlar; kanun koyucunun, idari suç ve yaptırımları sadece idari bir işlem, öte yandan idari yaptırım kararlarına başvuru üzerine ceza mahkemelerince verilen kararları da salt idari işlemin denetlenmesi niteliğinde görmediğinin bir ifadesidir.

Anılan Yasanın, geçiş döneminde çıkacak sorunların çözümünü amaçlayan Geçici 2 ve 3. maddelerinde başvuru mercii olarak adli yargı görevlendirilmiş, ayrıca adli yargı mercilerinde gerçekleştirilen yargılama sırasında koğuşturma konusu fiilin esasen idari yaptırım gerektiren bir kabahati oluşturduğunun anlaşılması durumunda 24. madde uyarınca mahkemelerin de bu nitelikte bir yaptırıma hükmedebilmeleri olanağı getirilmiş, ayrıca mahkemelerin, idari yaptırım kararına itiraz üzerine verdikleri karara karşı adli yargı sistemi içerisinde yeni başvuru yöntemleri ihdas edilmiş, böylelikle idari yaptırım kararlarının ceza yargılamasıyla paralel prensipler uygulanarak verilmesi ve adli yargı mercilerince denetlenmesi sağlanmak istenmiştir. Birinci derece yargılaması sırasında fiilin nitelik değiştirdiğini kabul ederek idari yaptırıma hükmeden bir adliye mahkemesinin bu kararı kesinleştiğinde, hiç kuşkusuz kanun yararına bozma istemine konu olabilecektir. Bu durumda, mahkemelerce verilen idari yaptırım kararları bakımından kanun yararına bozma istenebileceği, buna mukabil idari merciler tarafından verilen idari yaptırım kararına yönelik başvuru ve itiraz üzerine sulh ve ağır ceza mahkemelerince verilecek kararların kanun yararına bozma istemine konu edilemeyeceğinin kabulü, çelişki ve eşitsizlik yaratacak; bu tür kararların Yargıtay denetimi dışında kalması sonucunu doğuracaktır. Bu kanuni değişiklikler ve yeni düzenlemeler karşısında Ceza Genel Kurulunun 21.12.2004 tarih ve 189-225 s. kararında belirtilen neden ve gerekçeler ortadan kalkmış bulunduğundan, idari yaptırımlara itiraz üzerine adli mahkemelerce verilip kesinleşen kararlara karşı kanun yararına bozma yoluna başvurulması mümkündür.

Açıklanıp tartışılan sorun bu biçimde çözüme bağlandıktan sonra, Yargıtay C.Başsavcılığı itirazına konu hususların incelenmesine geçilmiştir.

İnceleme konusu olayda;

İş kazasının süresi içerisinde bildirilmemesi sebebiyle 4857 s. İş Kanununun 108. ve 105/2. maddelerine göre Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bölge Müdürlüğü tarafından verilen idari para cezasına yönelik başvuru üzerine Ankara Sulh Ceza Mahkemesi, bildirimin yasada ön görülen 2 iş günlük süre içinde yapıldığını belirterek, kanuna aykırı verildiği saptanan idari para cezasının kaldırılmasına kesin şekilde karar vermiştir.

Adalet Bakanı, 4857 s. İş Yasasının, idari para cezalarına karşı 7 tarih  içerisinde idare mahkemesine itiraz edilebileceğini öngören 108/2. maddesindeki özel düzenleme karşısında, 5326 s. Kabahatler Kanununun 27. maddesinin uygulanamayacağını, bu halde sulh ceza mahkemesinin görevsizlik kararı vermesi gerektiğini ileri sürerek anılan mahkeme kararının kanun yararına bozulmasını istemiştir.

Özel Daire, bu istemi yerinde bulup mahkeme kararının görev yönünden bozulmasına ve 4857 s.  Kanun hükümleri uyarınca müteakip işlemlerin mahallinde yapılmasına karar vermiş, Yargıtay C.Başsavcılığı ise, idari para cezasına karşı başvuru merciinin 5326 s. Kabahatler Kanununun 27. maddesi uyarınca sulh ceza mahkemesi olduğunu, bu tür kararlara karşı idari yargıyı başvuru makamı olarak öngören 4857 s.  Kanunun 108. maddesinin ikinci fıkrasının uygulama yeteneği kalmadığını belirterek itiraz kanun yoluna başvurmuştur.

Görüleceği üzere çözümü gereken uyuşmazlık, 4857 s. İş Kanunu uyarınca verilen idari yaptırım kararına karşı yapılan itirazı inceleme görevinin aynı Kanunun 108. maddesinin ikinci fıkrası uyarınca idari yargıya mı, yoksa 5326 s. Kabahatler Kanununun 27. maddesi uyarınca Sulh Ceza Mahkemesine mi ilişkin olduğu noktasında toplanmaktadır.

22.05.2003 gün ve 4857 s. İş Yasası`nın ‘Amaç ve kapsam’ başlıklı 1. maddesinin birinci fıkrasında, ‘Bu Yasanın amacı işverenler ile bir iş sözleşmesine dayanarak çalıştırılan işçilerin çalışma şartları ve çalışma ortamına ait hak ve sorumluluklarını düzenlemektir’ denilmiş; 77. maddesinin üçüncü fıkrasında, işverenlere, işyerlerinde meydana gelen iş kazasını en geç iki tarih  içerisinde bölge müdürlüğüne bildirmeleri zorunluluğu getirilmiş, 105. maddesinin ikinci fıkrasında, bu Kanunun 77`nci maddesi hükmüne aykırı hareket eden işveren veya vekiline beşyüz`er milyon TL. para cezası verileceği kurala bağlanmış; aynı Kanunun 108. maddesinde, bu cezalara karşı tebliğ gününden itibaren en geç yedi tarih  içerisinde yetkili idare mahkemesine itiraz edilebileceği öngörülmüştür. Görüleceği üzere, İş Yasasında getirilen sistemde, bu Kanun hükümlerine göre verilen idari nitelikteki para cezalarına karşı yetkili idare mahkemesine itiraz edilebilmektedir.

Bilahare 01.06.2005 gününde yürürlüğe giren 5326 s. Kabahatler Kanunu ise, gerek kendisinde gerekse sair yasalarda ön görülen idari yaptırımlar bakımından kapsamlı düzenlemeler ve bunlara karşı yapılacak başvuruya ait görev hükümleri içermektedir. Dolayısıyla, öncelikle Kabahatler Kanununun getirdiği sistemin tetkiki ve sair yasalarda düzenlenen idari yaptırımlara karşı yapılacak başvuru konusundaki etkilerinin değerlendirilmesi gerekmektedir.

Kabahatler Kanunu Tasarısı`nın gerekçesinde, özetle, bu düzenleme ile, özellikle ekonomik hayata ait düzenlemelerde kazuistik olarak idari yaptırım öngören ve bir sistemden yoksun olan hükümlerin önüne geçebilmek ve ayrıca hukuk uygulamasında birliği ve hukuk güvenliğini temin etmek amacıyla, belirlenen genel ilkelerin, özel yasalarda tanımlanan kabahatler hakkında da uygulanmasının sağlanacağı belirtilmiştir.

Kabahatler Kanununun birinci kısmında genel hükümlere yer verilmiş, ikinci kısmında ise çeşitli kabahatler düzenlenmiştir. Kanunun 1. maddesinde ‘Bu Yasada; toplum düzenini, genel ahlakı, genel sağlığı, çevreyi ve ekonomik düzeni korumak amacıyla;

a) Kabahatlere ait genel ilkeler, b) Kabahatler karşılığında uygulanabilecek olan idari yaptırımların türleri ve sonuçları,

c) Kabahatler dolayısıyla karar alma süreci

d) İdari yaptırıma ait kararlara karşı kanun yolu,

e) İdari yaptırım kararlarının yerine getirilmesine ait esaslar, belirlenmiş ve çeşitli kabahatler tanımlanmıştır.’ denilerek Kanunun amaç ve kapsamı gösterilmiştir.

Yasanın 2. maddesinde, ‘kabahat’ deyiminden, kanunun karşılığında idari yaptırım uygulanmasını öngördüğü haksızlığın anlaşılacağı; 16. maddesinde, kabahatler karşılığında uygulanacak olan idari yaptırımların ‘idari para cezası’ ve ‘idari tedbirler’den ibaret bulunduğu ifade edilmiş, ayrıca ‘idari tedbirler’in de mülkiyetin kamuya geçirilmesi ve ilgili yasalarda yer verilen sair tedbirler olduğu açıklanmıştır. Buna göre, gerek Kabahatler Yasasında gerekse sair özel yasalarda, karşılığında idari yaptırım uygulanması ön görülen fiiller kabahattir.

Öte yandan, Kabahatler Kanununun en önemli özelliği kabahatler için genel kanun özelliği taşımasıdır. Nitekim 3. maddesinde, bu Kanunun genel hükümlerinin sair yasalardaki kabahatler hakkında da uygulanacağı hükme bağlanmıştır. Kanunun genel hükümlerinde ise, idari yaptırım gerektiren fiiller açısından yasallık ilkesi, zaman ve yer bakımından uygulama, sorumluluk esasları, zamanaşımı, idari yaptırımların niteliği, türleri, sonuçları, yerine getirilmesi ve idari yaptırımlara karşı başvuru yolları düzenlenmiştir. Bu suretle, genel nitelik taşıyan Kabahatler Yasasında ön görülen genel ilke ve hükümlerin özel yasalardaki kabahatler için de geçerli olması temin edilmiş, genel kanun ile özel yasalardaki kabahatler arasında ilişki kurulmuş, uygulamadaki dağınıklık giderilmeye çalışılmış, sadelik ve basitlik getirilmiştir. Kabahatler Kanununun genel hükümleri arasında yer alan 27. maddesinin (1) numaralı bendinde ise, idari para cezası ve mülkiyetin kamuya geçirilmesine ait idari yaptırım kararına karşı, kararın tebliği veya tefhimi gününden itibaren en geç onbeş tarih içinde, Sulh Ceza Mahkemesine başvurulabileceği öngörülmüştür. Buna göre, Kabahatler Kanununun belirlediği ilke ve esaslara uygun olan sair yasalardaki idari para cezaları ve mülkiyetin kamuya geçirilmesine ait idari yaptırımlara karşı yapılacak itirazlarda sulh ceza mahkemesi genel görevlidir.

Bu açıklamalar ışığında somut olayı değerlendirdiğimizde;

Diğer yasalarda ön görülen idari yaptırımlar bakımından Kabahatler Kanununun uygulanabilmesi için; idari yaptırımın, Kabahatler Kanununun 1. maddesinde belirtilen toplum düzenini, genel ahlakı, genel sağlığı, çevreyi ve ekonomik düzeni korumak amaçlarıyla getirilmiş olması, ayrıca Kabahatler Kanununun 2. maddesinde yapılan kabahat tanımına ve 16. maddesinde belirtilen yaptırım türlerine uyması, 19. maddesinde sayılan geçici istisnalardan olmaması, 27. maddenin (1) numaralı bendinde itiraz yolu ön görülen idari yaptırımlardan olması gerekmektedir.

İncelenen olayda bu koşulların gerçekleştiği anlaşıldığından, 4857 s. İş Kanununun emredici hükümlerine aykırılık sebebiyle verilen idari para cezasına yönelik itiraza bakma görevi sonradan yürürlüğe giren 5236 s. Kabahatler Kanununun 27 vd. maddeleri uyarınca Sulh Ceza Mahkemesine ilişkin olup, 4857 s. İş Yasası`nın idari yargı mercilerini görevli kılan 108/2. maddesinin uygulanması olanağı bulunmamaktadır. O halde, Yargıtay C.Başsavcılığı itirazının kabulü ile Özel Daire kararının kaldırılmasına, Adalet Bakanının kanun yararına bozma isteminin reddine karar verilmelidir.

SONUÇ : Açıklanan nedenlerle;

1- Yargıtay C.Başsavcılığı itirazının KABULÜNE, 2- Yargıtay 9.Ceza Dairesinin 22.11.2005 tarih ve 6963-8887 s. kararının KALDIRILMASINA, 3- Adalet Bakanının kanun yararına bozma isteminin REDDİNE, 4- Dosyanın mahalline gönderilmek üzere Yargıtay C.Başsavcılığına tevdiine, 16.05.2006 tarihinde oybirliği ile karar verildi.