Boşanmada Kişilik Hakkına Saldırı ve Manevi Tazminatın Hukuki Dayanakları

Boşanma davalarında en çok merak edilen konulardan biri de manevi tazminat talebidir. Bu yazı, boşanmaya bağlı olarak kişilik haklarının ihlali sonucu talep edilebilecek manevi tazminatın hukuki dayanaklarını ve yargı uygulamalarını sade bir dille açıklamayı amaçlamaktadır.

Kişilik Haklarının Tanımı ve Özellikleri

Kişilik hakları, bir bütün olarak kişinin maddi – manevi varlığıyla ilişkili, bu varlığın korunmasını ve geliştirilmesini hedefleyen haklar ve özgürlükler olarak tanımlanabilir. Buna göre kişilik hakkı; kişiyi var eden, onu diğer kişilerden farklılaştıran, bütün değerler üzerindeki haktır.  Bu nitelikleriyle kişilik hakları; kişiliğe sıkı surette bağlı, mutlak nitelikte, dokunulamaz, devredilemez, vazgeçilemez haklardır. Kişilik haklarının mutlak niteliği, hak sahibine, bu hakka ve hakkın içerdiği değerlere saygı gösterilmesini ve kişisel değerlerinin korunmasını devlet dahil herkesten isteme, bunları yasaların, kamu düzeninin ve genel ahlak ile adabın çizdiği sınırlar içerisinde dilediği gibi kullanma hakkı verir.

Kişilik Hakkının Kapsamı

Yaşam, vücut bütünlüğü, özgürlükler, onur ve haysiyet, özel yaşam, isim, resim, ses gibi kişisel varlıklar üzerindeki haklar kişilik hakkının kapsamını oluşturur.  Bu varlıklara yönelen saldırılar ise kişilik hakkının ihlali anlamına gelir.

Kişilik Haklarının Hukuki Dayanakları

Kişilik haklarının korunmasına ilişkin temel düzenlemeler Türk Medeni Kanunu’nun 23-25. maddelerinde yer almaktadır. TBK m. 58’ de bu düzenlemeleri tamamlayarak ihlalini yaptırıma bağlamaktadır.

Bu genel korumanın dışında, çeşitli kanunlarda, bazı kişisel değerleri koruyan özel hükümler de bulunmaktadır. İnceleme konumuz olan TMK m. 174’ de bunlardan biridir.

TMK m. 174/2 Kapsamında Manevi Tazminat

Türk Medeni Kanunu’nun 174/2. Maddesinde açıkça belirtildiği üzere boşanma nedeniyle manevi tazminat isteyen tarafın, boşanmaya sebebiyet veren olaylar yüzünden kişilik hakkı saldırıya uğramış olmalıdır. 743 sayılı Medeni Kanun döneminde kişilik hakkının ağır surette ihlal edilmiş olması şartı aranmakta iken yürürlükteki kanunda kişilik haklarının ihlal edilmesi yeterli görülmüştür. Buna göre eşlerden birinin manevi tazminat talep edebilmesi için kişilik haklarının ihlal edilmiş ve bu nedenle bir manevi zarar ortaya çıkmış olmalıdır.

Manevi Zararın Tanımı ve Koşulları

Boşanmada manevi tazminatın dayanağını oluşturan manevi zarar, yukarıda da değinildiği üzere taraflardan birinin boşanmaya sebep olan olaylar nedeniyle hissettiği elem, keder, yaşama sevincindeki azalma gibi olumsuz duygusal ve/veya fiziksel acılardır. Boşanma nedeniyle manevi tazminat talep edilebilmesi için manevi zarara sebebiyet veren ve boşanmaya neden olan eylemin eş tarafından bizzat icra edilmesi veya eşin, manevi zarar doğuran eylemi durdurma/sonlandırma/etkileriniz azaltma imkânı varken müdahalede bulunmamış olması gerekir.

Kişilik Hakkının İhlali ve Boşanma Nedeni Arasındaki İlişki

Boşanmada manevi tazminat taleplerinde boşanmaya neden olan olayın aynı zamanda eşin kişilik hakkını ihlal edip etmediği ayrıca değerlendirilmelidir. Boşanma nedeni olarak kabul edilen her olay kişilik hakkının ihlali sonucunu doğurmayabilir. Bazı durumlarda boşanma kararı verilebilmesi için yeterli sebep teşkil eden bir olgunun mevcudiyetine rağmen kişilik hakkı ihlalinin varlığından söz edilemeyebilir. Yargıtay uygulamasında fiziksel şiddet, cinsel ilişki kurmaktan kaçınma, eşin hastalığı ile ilgilenmeme, sadakatsizlik, hakaret, aşağılama, küçük düşürme gibi eylemlerin kişilik haklarına saldırı niteliğinde olduğu ve manevi tazminatı gerektirdiği kabul edilmekte iken birlikte yaşamadan kaçınma veya evlilik birliğinin yüklediği görevleri yerine getirmemek manevi tazminat nedeni olarak kabul edilmemektedir. Elbette boşanmaya yol açan kusurlu davranışın kişilik haklarının ihlal edip etmediği her somut olayın özelliklerine göre mahkemece değerlendirilecektir.

Manevi Zarar Ne Anlama Gelir?

Manevi zarar; boşanmaya neden olan olaylar sebebiyle hissedilen elem, keder, yaşama sevincinde azalma gibi duygusal/psikolojik etkilerdir. Bu zarar;

• Eş tarafından bizzat yapılan bir eylemle,
• Ya da zarar verici duruma müdahale etmeme suretiyle

ortaya çıkmış olmalıdır.

Boşanma Nedeni ile Kişilik Hakkı İhlali Aynı Şey Midir?

Her boşanma nedeni, kişilik hakkının ihlal edildiği anlamına gelmez. Bu nedenle, boşanma davasında manevi tazminat talep edilebilmesi için olayın aynı zamanda kişilik hakkını ihlal etmesi gerekir.

Yargıtay’ın Uygulamadaki Ölçütleri

Yargıtay’a göre şu fiiller kişilik hakkı ihlali sayılarak manevi tazminat sebebi oluşturur:

• Fiziksel şiddet
• Cinsel ilişki kurmaktan kaçınma
• Eşin hastalığı ile ilgilenmeme
• Sadakatsizlik
• Hakaret, aşağılama, küçük düşürme

Evlilik süresince eşine sürekli hakaret eden bir kişi, eşinin kişilik haklarını ihlal etmiş olur ve boşanma halinde manevi tazminata mahkûm edilebilir.

Buna karşılık, şu eylemler her zaman manevi tazminat nedeni sayılmaz:

• Birlikte yaşamaktan kaçınma
• Evlilik birliğinin yüklediği görevleri yerine getirmeme

Her somut olay, kendi özellikleri içinde mahkemece değerlendirilir.

Boşanmada Manevi Tazminat SSS 

Boşanma davasında manevi tazminat talebinin süresi var mı?

Evet. Boşanma kararının kesinleşmesinden itibaren bir yıl içinde manevi tazminat davası açılmalıdır.

Eşim sadakatsizlik yaptı ama özür diledi. Manevi tazminat alabilir miyim?

Manevi tazminat için kişilik haklarının ihlali yeterlidir. Özrün etkisi hâkimin takdirindedir.

Aynı olaydan hem boşanma hem tazminat alınabilir mi?

Evet. Boşanmaya sebep olan olay aynı zamanda kişilik haklarını ihlal ediyorsa, hem boşanma hem de manevi tazminat kararı verilebilir.

Boşanmada manevi tazminat talep edebilmek için hangi şartlar gereklidir?

Manevi tazminat talep edebilmek için kişilik haklarının ihlal edilmiş olması ve bu ihlal nedeniyle manevi zarar oluşması gerekir.

Neler kişilik haklarının ihlali sayılır?

Hakaret, aşağılama, sadakatsizlik, fiziksel veya psikolojik şiddet gibi eylemler kişilik haklarının ihlali olarak kabul edilir.

Manevi tazminat miktarı nasıl belirlenir?

Tarafların ekonomik durumunu, ihlalin ağırlığını ve yaşanan manevi zararı göz önünde bulundurarak hâkim tarafından takdir edilir.

Manevi tazminat peşin mi ödenir, taksitli olabilir mi?

Hayır. Manevi tazminat Türk hukukunda irat (taksitli ödeme) şeklinde değil, toplu (peşin) ödeme şeklinde hükme bağlanır. Mahkeme, manevi tazminatı tek seferde ödenecek şekilde belirler. Ancak, mahkeme kararından sonra taraflar kendi aralarında taksitli ödeme konusunda anlaşabilirler. Bu tür anlaşmalar, kararın infazına ilişkindir ve hükmün niteliğini değiştirmez.

Manevi tazminat için dava açma süresi ne kadardır?

Manevi tazminat talebi, boşanma kararının kesinleşmesinden itibaren 1 yıl içinde ileri sürülmelidir. Bu süre hak düşürücü süredir, kaçırılması halinde dava reddedilir.

Boşanma davasında hem maddi hem manevi tazminat talep edebilir miyim?

Evet. Eğer hem malvarlığınıza yönelik bir zararınız varsa (maddi tazminat), hem de kişilik haklarınız saldırıya uğradıysa (manevi tazminat), ikisini birlikte talep etmeniz mümkündür.

Her boşanma durumunda manevi tazminat talep edilebilir mi?

Hayır. Manevi tazminat, sadece kişilik haklarının boşanmaya neden olan olaylar nedeniyle ihlal edilmesi halinde talep edilebilir. Evlilikteki her kusurlu davranış manevi tazminat hakkı doğurmaz; hakaret, şiddet, aldatma gibi ciddi eylemler gerekir.

Mahkeme neye göre manevi tazminat miktarını belirler?

Hakim; olayın ağırlığına, tarafların sosyal ve ekonomik durumuna, kusur oranlarına, kişilik haklarının ne ölçüde ihlal edildiğine ve meydana gelen manevi zararın derecesine göre hakkaniyete uygun bir miktara hükmeder.

Manevi tazminat haczedilebilir mi?

Hayır, manevi tazminat haczedilemez ve üçüncü kişilere devredilemez.

Boşanmada manevi tazminat talebi reddedilebilir mi?

Evet, eğer kişilik haklarının ihlali yeterince kanıtlanamazsa mahkeme manevi tazminat talebini reddedebilir.

Sadakatsizlik nedeniyle manevi tazminat talep edilebilir mi?

Evet, eşin sadakatsizliği kişilik haklarının ihlali olarak değerlendirilebilir ve manevi tazminat talep edilebilir

Boşanma süreci, sadece duygusal değil, aynı zamanda haklarınızı korumanız gereken ciddi bir hukuki süreçtir. Kişilik haklarınıza saldırı söz konusuysa, profesyonel bir hukuki destek alarak manevi tazminat hakkınızı aramanız mümkündür. Detaylı bilgi ve danışmanlık için bizimle iletişime geçebilirsiniz

Boşanmada Manevi Tazminat ve Kişilik Haklarının İhlali Koşulu