Başlıklar

Tasarım Hakkının Korunması: Tescilli ve Tescilsiz Tasarımlarda Hukuki Koruma [2025 Rehberi]

Endüstriyel tasarımların korunması Sınai Mülkiyet Kanunu ve haksız rekabete ilişkin genel hükümler yoluyla sağlanmaktadır.

Tescilli Tasarımların Hukuki Korunması

Endüstriyel tasarım haklarının korunma şartları SMK m.56’da düzenlenmiştir. Bunlar ‘yenilik’ ve ‘ayırt edicilik’ tir. Hukukumuzda tasarım koruması bakımından “mutlak yenilik” şartı benimsenmiştir. Mutlak yenilik; tasarımın daha önce hiçbir suretle kamuya sunulmamış olduğu olmasıdır. Yasal düzenlemeye göre “ayırt edicilik” ise, tasarımın bilgilenmiş bir kullanıcı üzerindeki etkisidir. Tescilli tasarımlar, tasarım sahibine tasarım üzerinde tekel oluşturacak nitelikte geniş yetkiler sağlayan mutlak nitelikte haklar bahşetmektedir.

Tasarım Hakkından Doğan Yetkiler (SMK m.59)

Bu hakların kapsamı SMK m. 59 ‘ da düzenlenmiştir. Buna göre tasarımdan doğan haklar münhasıran tasarım sahibine aittir. Üçüncü kişiler, tasarım sahibinin izni olmadan koruma kapsamındaki tasarım veya tasarımın uygulandığı ürünü üretemez, piyasaya sunamaz, satamaz, ithal edemez, ticari amaçlı kullanamaz veya bu amaçlarla elde bulunduramaz ya da bu tasarım veya tasarımın uygulandığı ürünle ilgili sözleşme yapmak için öneride bulunamaz. (SMK m. 59/1)

Tescilsiz Tasarımların Korunması

SMK kapsamında tescilsiz tasarımlar da belirli koşullar altında korunmaktadır. Bununla birlikte tescilli tasarımların korunma alanı daha geniştir.

Koruma Koşulları (SMK m.55/4)

Tescilsiz tasarım, ilk kez Türkiye’de kamuya sunulmuş olması hâlinde korunur. (SMK m. 55/4) Tescilsiz tasarımın ilk kez Türkiye’de kamuya sunulmuş olduğunu ispat yükü tescilsiz tasarım hakkı sahibi üzerindedir. Yine tescilsiz bir tasarım, sahibine, tescilli tasarımlar için belirli fiillere yönelik olarak öngörülmüş engelleme hakkını sadece korunan tasarımın aynısının veya genel izlenim itibarıyla ayırt edilemeyecek kadar benzerinin kopyalanarak alınması hâlinde verir. SMK m. 81 ‘ de sayılan diğer hallerde korumadan yararlanamaz. Bunun dışında Korunan tasarımın kendi tasarımından önce kamuya sunulduğunu makul yollarla bilmesi mümkün olmayan bir tasarımcı tarafından bağımsız olarak yapılan tasarımın koruma kapsamındaki tasarımdan kopyalanmış olduğu kabul edilmez. (SMK, m.59/2)

ca9835a6 7654 454a b62f cd47907277e4

Tescilsiz Tasarımda Koruma Dışında Kalan Haller

Tescilsiz tasarımlar, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu (SMK) kapsamında sınırlı nitelikte bir koruma sistemine tabi tutulmuştur. Bu koruma yalnızca, tasarımın aynen veya bilgilenmiş kullanıcı üzerinde benzer genel izlenim uyandıracak şekilde kopyalanması hâlinde söz konusu olur. Bu bağlamda, tesadüfi benzerlik içeren veya bağımsız yaratım sonucu ortaya çıkan tasarımlar, kopya sayılmaz ve koruma dışı bırakılır. Nitekim SMK m.59/2’de, mevcut tasarımı “makul surette bilmesi mümkün olmayan” bir tasarımcının bağımsız olarak geliştirdiği tasarımın ihlal oluşturmayacağı açıkça belirtilmiştir. Ayrıca, SMK m.81 kapsamında açıkça sayılmayan fiiller —örneğin özel kullanım veya kamuya sunulmayan ticari olmayan faaliyetler— koruma kapsamının dışında kalır. Bu durum, tasarım hukuku çerçevesinde kamusal alanın serbestliğini sağlarken, taklit ve kopyalamaya karşı tasarım sahibine sınırlı fakat işlevsel bir koruma sunmayı amaçlamaktadır

Tasarım Hakkına Tecavüz (SMK m.81)

Tasarım Hakkına Tecavüz Sayılan Fiiller

Tasarım hakkına tecavüz teşkil eden fiiller SMK, m.81’de tahdidi olarak sayılmıştır. Anılan hükme göre, tasarım sahibinin izni bulunmaksızın;

tasarımın aynısını veya genel bir bakış ile farkı bulamayacak şekilde benzerini üretmek, piyasaya sunmak, satmak, sözleşme akdetmek amacıyla tavsiye vermek, ticari saikle kullanmak veya bu saiklerle elde bulundurmak, başka yollardan ticaret alanına çıkarmak, ithal etmek,
tasarım sahibi tarafından lisans sağlanması şeklinde verilmiş hakları tasarım sahibinin izni olmaksızın genişletmek ya da bu hakları lisans sözleşmesinin tarafı olmayan kişilere temlik etmek,
ve tasarım hakkını gasp etmek fiilleri tasarım hukuku bağlamında tasarım hakkına tecavüz olarak kabul edilmektedir.

Tecavüzün Hukuki Sonuçları

Üçüncü kişilerce, kanunda tahdidi olarak sayılan bu fiillerden birinin ya da birkaçının gerçekleştirilmesi durumunda tasarım hakkı sahibinin ilgili kişiye karşı dava açma hakkı bulunmaktadır.

Hemen belirtelim ki mutlak hak niteliğinde olan tasarım hakkı herkese karşı ileri sürülebileceği gibi herkes tarafından ihlal edilebilecek nitelikte bir haktır.

Yine tasarım hakkına tecavüz oluşturan fiillerden bir ya da birkaçını gerçekleştiren kişinin iyi niyetli olması açılabilecek hukuk davaları yönünden bir önem taşımamaktadır.

tasarim davalari

Sınai Mülkiyet Haklarının Korunmasında Avukatlık ve Hukuki Danışmanlık

Marka, patent ve tasarım gibi sınai mülkiyet haklarının korunmasında avukatlık, hak sahibin haklarını korumak amacıyla yürütülen her türlü hukuki faaliyeti ifade eder.

Sınai mülkiyet haklarının korunmasında avukatlık faaliyeti aşağıdaki şekillerde gerçekleşir.

Hukuki Danışmanlık Hizmeti

Tasarım, marka ve patent sahibi kişilere, haklarının ihlali hâlinde danışmanlık sağlanır.
Hak sahibinin izleyebileceği yollar açıklanır.

Delil Toplama Süreci

İhlale ilişkin delillerin toplanması
Ürün örneklerinin temini
Hukuki delillerin yapılandırılması

Dava Hazırlığı ve Açılması

Tecavüzün önlenmesi ve tazmini için dava dilekçesi hazırlanır.
Talepler ve delil listeleri oluşturulur.

Mahkemede Temsil

Hak sahibi adına dava takip edilir.
İddialar, talepler ve itirazlar sunulur.
İstinaf ve temyiz aşamaları yönetilir.

Tazminat ve Maddi Talepler

Hak sahibinin zararı hesaplanır.
Uygun tazminat talepleri yöneltilir.

885895e9 6138 4def b1b7 c05f0be0107c

Sık Sorulan Sorular (SSS)

❓ Tasarım hakkı nedir?

Tasarım hakkı, bir ürünün dış görünümüne ilişkin yenilik ve ayırt edicilik özelliklerinin tescil veya tescilsiz yollarla korunmasını sağlayan sınai mülkiyet hakkıdır.

❓ Tescilli tasarım ne kadar süreyle korunur?

Tescilli bir tasarımın koruma süresi başvuru tarihinden itibaren 5 yıldır ve bu süre 25 yıla kadar her 5 yılda bir yenilenebilir (SMK m.65).

❓ Tescilsiz tasarımın koruma süresi ne kadardır?

Tescilsiz tasarımlar için koruma süresi, kamuya ilk sunuldukları tarihten itibaren 3 yıldır ve yenilenemez (SMK m.64).

❓ Tasarım hakkına tecavüz halinde ne yapılabilir?

Tasarım hakkına tecavüz halinde, ihtarname gönderilmesi, ihtiyati tedbir talebi, tecavüzün tespiti, önlenmesi, durdurulması ve tazminat davası açılması mümkündür.

❓ Tasarım hakkı ve marka hakkı arasındaki fark nedir?

Tasarım hakkı ürünün estetik ve görsel özelliklerini korurken; marka hakkı, bir mal veya hizmetin kaynağını gösteren işareti korur. Her ikisi de farklı işlevlere sahiptir.