📘 Patent ve Faydalı Model Hakkında Genel Bilgiler

Patent ve faydalı model, teknik buluşların korunmasını sağlayan fikri mülkiyet hakları arasında yer alır. Her iki sistem de, bir buluşun belirli süreyle yalnızca buluş sahibi tarafından kullanılmasını güvence altına alır ve üçüncü kişilerin izinsiz kullanımını engeller.

💡 Buluş Nedir?

Patent ve faydalı modeli doğru anlayabilmek için öncelikle “buluş” kavramının ne anlama geldiği üzerinde durmak gerekir.

📌 “Buluş” , yaşamdaki spesifik bir probleme yeni bir fikir veya projeyle çözüm bulunmasıdır.  Bir başka ifadeyle “buluş”, teknik bir problemin çözümüne yönelik olarak ortaya konulan, yeni ve özgün bir fikri yansıtan çözümdür. Genellikle yaşamın herhangi bir alanında karşılaşılan bir sorunu gidermeye yönelik teknik nitelikli bir yeniliktir. Bu çözüm; bir ürün, yöntem, usul, süreç ya da sistem olabilir. Buluşlar yalnızca bilimsel değil, aynı zamanda sanayi ve ticari alanlarda da uygulanabilir nitelikte olmalıdır.

📜 Patent Nedir?

Patent, bir buluşun kamuya açıklanması karşılığında buluş sahibine belirli bir süre boyunca tanınan münhasır (tekel niteliğinde) kullanım hakkıdır.

Patent, sahibine üçüncü kişilerin:

• buluşu izinsiz üretmesini,
• satmasını,
• kullanmasını,
• ithal etmesini

engelleme hakkı verir. Bu hak Türkiye’de genellikle 20 yıl süreyle geçerlidir ve Türk Patent ve Marka Kurumu (TÜRKPATENT) tarafından verilir.

Patent koruması;

• Yeni (daha önce kamuya sunulmamış),
• Buluş basamağı içeren (tekniğin bilinen durumundan açıkça ayrılan),
• Sanayiye uygulanabilir nitelikteki teknik çözümler için sağlanır.

🧩 Faydalı Model Nedir?

Faydalı model, tıpkı patent gibi teknik yenilikleri koruma altına alan bir sistemdir. Ancak bu koruma türü, buluş basamağı kriteri aranmadığı için daha basit, düşük maliyetli ve hızlı bir koruma sağlamaktadır.

🔍 Faydalı model ile:

• Yenilik taşıyan ancak yüksek teknik gelişmişlik düzeyi gerektirmeyen,
• Pratik ve işlevsel buluşlar,

daha kısa sürede tescil edilebilir. Türkiye’de faydalı model koruma süresi 10 yıl ile sınırlıdır.

🛡️ Patent ve Faydalı Model ile Buluşların Korunması Neden Önemlidir?

Buluşların Patent veya Faydalı Model Belgesi ile korunması;
✔️ Buluş sahibinin fikri mülkiyet haklarını garanti altına alır,
✔️ Taklitçiliğin ve haksız rekabetin önüne geçer,
✔️ Ticari kazanç ve yatırım avantajı sağlar,
✔️ AR-GE çalışmalarını teşvik eder,
✔️ Bilimsel ve teknolojik gelişimi destekler.

📜 Patent ve Faydalı Model Arasındaki Farklar

🔑 Patent mi, Faydalı Model mi? Hangisini Seçmeli?

Bu sorunun yanıtı, buluşun niteliğine bağlıdır:

• Eğer buluş yüksek düzeyde teknik yenilik ve buluş basamağı içeriyorsa patent başvurusu yapılmalıdır.
• Eğer buluş daha çok basit ve pratik bir teknik yenilik ise faydalı model başvurusu daha uygun olabilir.

 ✅ Patent ve Faydalı Modelin Kapsamı

Patent ve faydalı modellerde aşağıdaki unsurlar korunabilir:

• Teknik sistemler
• İşlevsellik ve fonksiyonellik
• Yenilik içeren yöntem ve usuller
• Formül ve teknik uygulamalar
• Mekanizmalar, cihazlar, üretim teknikleri

📌 Tescil Edilebilirlik Kriterleri

🔹 Patent İçin Gerekli Şartlar

1. Yenilik: Buluş, dünya genelinde daha önce kamuya sunulmamış olmalıdır.
2. Buluş Basamağı: Buluş, tekniğin bilinen durumundan açıkça ayrılmalı ve teknik alandaki uzman kişi tarafından kolayca çıkarılabilir nitelikte olmamalıdır.
3. Sanayiye Uygulanabilirlik: Buluş, sanayinin herhangi bir alanında üretilebilir ya da uygulanabilir olmalıdır.

🔹 Faydalı Model İçin Gerekli Şartlar

• Yalnızca yenilik ve sanayiye uygulanabilirlik yeterlidir.
• Buluş basamağı aranmaz. Bu nedenle daha hızlı ve düşük maliyetlidir.

❌ Patent Verilemeyecek Konular

“Buluş” Niteliği Taşımayanlar:

• Keşifler, bilimsel teoriler, matematik metotları
• Zihni ve ticari faaliyet planları, oyun kuralları
• Sanat eserleri, yazılımlar (sırf estetik içerik)
• Teknik niteliği bulunmayan bilgi sunum yöntemleri
• Tıbbi tedavi, cerrahi ve teşhis yöntemleri (insan/hayvan)

Buluş Niteliği Olsa da Patentlenemeyenler:

• Kamu düzenine veya genel ahlaka aykırı buluşlar
• Bitki veya hayvan türleri ile bunların biyolojik üretim yöntemleri

⚖️ Patent Hakkından Doğan Yetkiler

Patent hakkı sahibi, buluşunun aşağıdaki şekilde kullanılmasını engelleme hakkına sahiptir:

1. a) Ürünün izinsiz olarak üretilmesi, kullanılması, satılması, ithal edilmesi veya elde bulundurulması
   b) Buluş konusu olan yöntem veya usulün izinsiz kullanımı
   c) Usul patentinin üçüncü kişilere teklif edilmesi
   d) Patentli usulle doğrudan elde edilen ürünlerin pazarlanması

📜 İstemler ve Kapsam

Patent başvurusu kapsamı, tarifname, istemler ve varsa teknik çizimlerle belirlenir.
İstemler, hem başvuru sahibinin haklarını sınırlar hem de üçüncü kişiler açısından hak ihlali oluşturacak eylemleri belirlemede kıstas alınır.

🕰️ Patent Hakkı Ne Zaman Koruma Sağlar?

📌 Başvurudan Doğan Geçici Hukuki Koruma (SMK m. 141)

6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 141. maddesine göre:

“Patent başvurusu, yayın tarihinden itibaren patent verilmiş gibi geçici koruma sağlar. Ancak patent verilmediği sürece, bu geçici koruma esas alınarak dava açılamaz.”

Ancak madde devamında önemli bir istisna öngörülmüştür:

“Başvuru sahibi, üçüncü kişiyi başvurunun veya başvuru kapsamındaki istemlerin varlığından önceden haberdar etmişse, patent verilmeden önce meydana gelen tecavüzlere karşı dava açabilir.“

🔎 Yani ne zaman dava açılabilir?

1. Normal şartlarda:
   Patent başvurusu, yayınlandıktan sonra geçici koruma sağlar. Ancak patent belgesi verilmeden hukuk davası açılamaz. Öte yandan patent hakkı ihlallerinde ceza davası söz konusu değildir. 
2. İstisnai durum (önceden haberdar etme):
   Eğer başvuru sahibi, üçüncü kişiyi (örneğin ihtarname ile) önceden bilgilendirmişse, bu durumda henüz patent tescil edilmemiş olsa dahi hukuk davası açılabilir. Bu ihtimalde:
   • Patent başvurusu yayınlanmış olmasa da,
   • Karşı taraf kötü niyetli sayılır,
   • Dava açılması mümkündür.

🛡️ Geçici Korumanın Önemi

Bu düzenleme ile başvuru sahibine, patent henüz tescil edilmeden haklarını ileri sürme imkanı tanınmış olur. Ancak bu korumanın sınırları vardır:

• Patent verilmezse (örneğin incelemede reddedilirse), önceki koruma hükümsüz olur.
• İhtarname gibi ispatlanabilir yollarla karşı tarafın haberdar edilmesi şarttır.

🔑 Sonuç ve Uygulama Tavsiyesi

🔹 Patent başvurunuz yayınlandıysa, patent hakkı elde edilene kadar da olsa geçici koruma başlar.
🔹 Ancak bu dönemde dava açmak istiyorsanız, karşı tarafın bilgilendirildiğini yazılı olarak ispatlamalısınız.
🔹 En güvenli yaklaşım, ihtarname göndermek ve patentin yayın tarihini takip etmektir.

📚 İlgili Mevzuat:

• 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu
  • Madde 141 – Geçici koruma
  • Madde 86 vd. – Patent başvurusu ve yayını
  • Madde 144 – Patent hakkının ihlali halinde başvurulabilecek hukuk yolları

 🧾 Sonuç ve Önemi

• Patent ve faydalı model sistemi, teknik gelişmeyi ve yenilikçiliği teşvik eder.
• Girişimciler, AR-GE yatırımlarının karşılığını almak için fikri mülkiyet haklarını güvence altına almalıdır.
• Haksız rekabetin önüne geçmek ve ticari değer yaratmak için buluşların tescili şarttır.

Patent ve Faydalı Model Hakkında Genel Bilgiler