Boşanma Davası Boşanan Kadının Soyadı

Ad ve soyad, bireyin kişisel kimliğinin temel unsurlarıdır. Hukuken de birer kişilik hakkı sayılırlar.
Ad (isim), bireyi toplumda tanımlamaya ve diğerlerinden ayırt etmeye yararken; soyad, özellikle modern toplumlarda ailesel bağların, soya ilişkin aidiyetin ve toplumsal düzenin korunması için kullanılır. 

Bu nedenle ad ve soyad üzerinde değişmezlik ilkesi vardır, çünkü kimlikteki istikrar hem bireyin hukuki ilişkilerini güvence altına alır, hem de toplumsal düzenin korunmasını sağlar. 

Adın değişmezliği ilkesi, kişilerin toplumda birbirinden ayırt edilmesini ve hukuki düzenin korunmasını amaçlar. Ancak bu ilkeye istisnalar tanınmıştır; özellikle kadının soyadı meselesi bu istisnaların başında gelir.

Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilen Türk Medeni Kanunu m. 187 uyarınca, evlenen kadın kocasının soyadını almak zorundaydı. Bu düzenleme, kadının evlenmeyle birlikte adında —dolayısıyla kimliğinde— değişikliğe sebep oluyordu. 

Evliliğin sona ermesi halinde ise, TMK m. 173 kadının kişisel durumu üzerinde özellikle durmuştur. Bu maddeye göre, kadın boşanmayla birlikte evlenmeden önceki soyadına dönmek zorundadır.

Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilen 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu`nun 187. maddesi “Kadın evlenme ile kocasının soyadını alır. Ama kadın isterse, evlendirme memuruna veya daha sonra nüfus memuruna bir dilekçeyle başvurarak önceki (kızlık) soyadını da kocasının soyadı önünde kullanabilir. Eğer kadın daha önce iki soyadı kullanıyorsa, bu haktan sadece bir soyadı için yararlanabilir.” hükmünü havi idi. 

Bunun uygulamasını bir örnekle anlatalım.

Nermin`in soyadı Şan`dır. Nermin Şan nişanlısı Ali Ün ile evlenir ve evlendirme memuruna başvururken kızlık soyadını kullanmak istediğini belirtir. Nermin`in bu istemine uygun olarak aile cüzdanında ve kimlik belgesinde adı Nermin Şan Ün olarak yazılacaktır. Nermin daha sonra boşansa da isterse bu iki soyadını birlikte taşıyabilir.

Ancak Nermin ilk eşinden boşandıktan sonra Ahmet Yiğit ile evlenirse soyadı nasıl olacaktır? Nermin evlenmeden önce iki soyadı kullanıyordu. ‘Şan – Ün’. Nermin şu anda Ahmet Yiğit ile evli olduğundan Yiğit soyadını doğal olarak alacaktır.   Bunun önüne kızlık soyadını Yani Şan`ı alacaktır ve kimliğinde adı Nermin Şan Yiğit olarak yazılacaktır. Bununla birlikte Nermin isterse kızlık soyadını değil boşandığı kocasının soyadını da ikinci evliliğinde kullanabilir. Bu durumda adı Nermin Ün Yiğit olacaktır. 

Anayasa Mahkemesi 22.02.2024 tarih ve E.: 2022/155-K.: 2023/38 sayılı kararı ile Türk Medeni Kanunu’nun 187. Maddesinde yer alan ve kadının evlendiğinde eşinin soyadını almasını zorunlu kılan birinci cümlesini iptal etmiştir. Bu şekilde kadınların, talep etmeleri halinde tıpkı erkekler gibi ömür boyu sadece kendi soyadlarını kullanabilecekleri yönünde bir içtihat oluşmuştur. 

Anayasa Mahkemesi, evlenen kadının yalnızca kocasının soyadını alabileceğini, ancak yazılı başvuru ile kocasının soyadının önünde kendi soyadını da kullanabileceğini düzenleyen kuralın Anayasa’ya aykırı olduğuna hükmetmiştir. İtiraz başvurusunda, soyadının bireyin kimlik ve kişiliğinin bir parçası olduğu, kadının evlenmeden önceki soyadını tek başına kullanamamasının eşitlik ilkesine aykırı olduğu ileri sürülmüştür. Erkeklerin doğumla kazandıkları soyadlarını evlilikten sonra da değiştirmeden kullanabilmelerine karşın, kadınların aynı hakka sahip olmaması cinsiyete dayalı farklı muamele olarak değerlendirilmiştir.

Anayasa Mahkemesinin bu kararı; 

• kadının birey olarak kimliğini ve hukuki kişiliğini koruma yönünde atılmış önemli bir adımdır.

• Aynı zamanda adın değişmezliği ilkesi ile çelişen uygulamaların kadın aleyhine bir eşitsizlik doğurduğunu ortaya koyar.

Anayasa mahkemesi kararına göre konuyu değerlendirecek olursak şunları söyleyebiliriz:

Boşanan kadın, evlilikte evlenmeden önceki soyadını değil de eşinin soyadını kullanmışsa evlenmeden önceki soyadına geri döner. Ancak bazı durumlarda, eski eşinin soyadını kullanmaya devam edebilir.

Boşanma Sonrası Kadının Soyadı Seçenekleri (Evlilikte Eşinin Soyadını Kullanmışsa) 

1. Bekarlık Soyadına Dönüş: Boşanma kararı kesinleştiğinde, kadın kendiliğinden evlenmeden önceki soyadını alır.

2. Eski Eşin Soyadını Kullanma: Kadın, eski eşinin soyadını kullanmaya devam etmek istiyorsa, mahkemeye başvurarak bunun kendisi için önemli olduğunu kanıtlamalıdır.

3. Soyadı Değişikliği: Kadın, boşanma sonrası soyadını değiştirmek istiyorsa, nüfus müdürlüğüne başvurarak gerekli işlemleri yapabilir.

Eski Eşin Soyadını Kullanma Şartları

Kadın, boşandıktan sonra eski eşinin soyadını kullanmak istiyorsa, mahkemeye başvurarak şu şartları sağlamalıdır:

• Mesleki veya sosyal tanınırlık nedeniyle soyadını değiştirmek istememesi.

• Çocuklarıyla aynı soyadı taşımak istemesi ve bunun çocukların menfaatine olması.

• Eski eşin soyadını kullanmasının eski eşe zarar vermemesi.

Eğer eski eş, bu durumun kendisine zarar verdiğini düşünüyorsa, mahkemeye başvurarak soyadı kullanım izninin kaldırılmasını talep edebilir.

Evlilikte evlenmeden önceki soyadını kullanan kadının soyadında boşanmadan sonra da bir değişiklik olmayacak ve aynı soyadını kullanmaya devam edecektir.  

Demirbaş Hukuk Bürosu – avukat meral demirbaş