📘 Marka Hakkı Genel Bilgiler: Tanım, Tescil Edilemeyecek İşaretler ve Koruma Kapsamı

Markalaşma, günümüz rekabetçi ticaret dünyasında sadece bir isim ya da logo meselesi değil; tüketici güveni, itibar, pazar gücü ve yasal koruma anlamına gelir. Marka hakkı, işletmelerin kimliğini belirleyen, onları taklitlerden koruyan güçlü bir hukuki araçtır. Bu yazıda, “marka nedir”, “marka olarak tescil edilemeyecek işaretler nelerdir”, “marka tescilinden doğan haklar neyi kapsar” gibi temel konuları sade bir dille ele alıyor ve sık sorulan bazı soruları yanıtlıyoruz.

🏷️ Marka Nedir?

6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’na göre marka, bir teşebbüsün mallarının veya hizmetlerinin diğer teşebbüslerin mallarından veya hizmetlerinden ayırt edilmesini sağlaması koşuluyla kişi adları, sözcükler, şekiller, harfler, sayılar, malların biçimi veya ambalajı gibi her türlü işareti kapsayan tanımdır.

Markalar sadece işletmelere değil, tüketicilere de ürün seçme, sadakat geliştirme ve kalite beklentisi oluşturma imkânı sunar.

🚫 Marka Olarak Tescil Edilemeyecek İşaretler

Her işaret marka olarak tescil edilemez. 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu ve ilgili düzenlemeler, bazı işaretlerin marka tesciline uygun olmadığını açıkça belirtir. Aşağıda, tescil edilemeyecek işaretlerin başlıcaları yer almaktadır:

❌ Önceden tescilli veya başvurusu yapılmış markalar

Başka biri tarafından aynı ya da benzer sınıflarda tescillenmiş markaların yeniden tescil edilmesi mümkün değildir.

❌ Mal ve hizmeti tanımlayan ifadeler

Cins, çeşit, kalite, miktar, coğrafi kaynak gibi ayırt edici olmayan, mal veya hizmeti doğrudan tanımlayan ibareler marka olamaz.

❌ Genel kullanımda olan terimler

Ticaret hayatında meslek grupları, ürün türleri ya da hizmet sınıflarını tanımlamakta kullanılan adlandırmalar ayırt edici olmadığı için marka olarak korunamaz.

❌ Ürün şekli ve teknik zorunluluklar

Ürünün doğasından kaynaklanan şekiller ya da teknik bir sonucu elde etmek için zorunlu olan biçimler marka olamaz.

❌ Yanıltıcı nitelikteki markalar

Ürünün niteliği, coğrafi kaynağı, üretim yeri hakkında halkı yanıltacak işaretler, marka tescilinden yararlanamaz.

❌ Yetkili izni olmayan kamu simgeleri

Tarihi, kültürel, dini veya kamuya ait amblem, bayrak, arma gibi simgeler; ilgili kurumlardan izin alınmadıkça tescil edilemez.

❌ Kamu düzeni ve genel ahlaka aykırılık

Ahlaka aykırı ifadeler ya da kamu düzenine zarar verebilecek içerikteki işaretlerin marka olarak tesciline izin verilmez.

🛡️ Marka Tescilinden Doğan Hakların Kapsamı

Tescilli bir marka, sahibine münhasır haklar sağlar. Bu haklar, markanın izinsiz kullanımını önleme ve ihlal durumunda dava açma hakkını içerir. Tescil ile birlikte başlayan koruma, geriye dönük olarak başvuru tarihinden itibaren geçerlidir. Aşağıda değinileceği üzere bu koruma sadece markanın görsel olarak başkaları tarafından kullanılmasına karşı değil, aynı zamanda ticari itibara zarar verebilecek her türlü karıştırılma ihtimaline karşı da uygulanır.

⚖️ Marka Hakkı Sahibinin Koruma Talep Edebileceği Durumlar

✔ 1. Aynı İşaretin Aynı Mal veya Hizmetlerde Kullanılması

Tescilli markayla birebir aynı olan bir işaretin, markanın kapsadığı aynı mal veya hizmetler için izinsiz olarak kullanılması, doğrudan marka hakkına tecavüz anlamına gelir.

Örnek:
Tescilli bir kozmetik markası olan “ROZELL” ismiyle başka bir firmanın aynı sektörde ürün üretip pazara sunması, doğrudan marka ihlali teşkil eder.

➡ Bu durumda marka sahibi, kullanımı engellemek, ürünleri toplatmak ve gerekirse tazminat istemek için mahkemeye başvurabilir.

✔ 2. Benzer İşaretlerin Karıştırılma İhtimali Doğuracak Şekilde Kullanılması

Bir işaret, tescilli markayla tamamen aynı olmasa da, görsel, fonetik veya anlam olarak benzerse ve aynı ya da benzer mal/hizmetlerde kullanılıyorsa; bu durum halkta karıştırılma ihtimali yaratıyorsa yine marka hakkına tecavüz sayılır.

Örnek:

• Tescilli marka: SÜTTEKİN
• Kullanılan işaret: SÜTEKİN

Her iki isim de süt ürünleri için tescillenmişse, tüketici bu iki markayı aynı işletmeye ait sanabilir. Bu tip benzerlikler, marka sahibine dava açma hakkı tanır.

📌 Karıştırılma ihtimali sadece görsel değil, işitsel veya çağrışımsal da olabilir. Örneğin:

• Görsel benzerlik: LOGO ve ambalaj renklerinin benzemesi
• İşitsel benzerlik: Telaffuzun aynı veya yakın olması
• Anlamsal benzerlik: Markaların aynı kavramsal çağrışımı yapması (örneğin “Buzdağı” ve “Iceberg”)

👁️‍🗨️ Halk Nezdinde Bağlantı Kurulması

SMK m.7’ye göre markalar arasında halk tarafından tescilli marka ile ilişkilendirilme ihtimali de dahil karıştırılma ihtimali de ihlal olarak değerlendirilebilir. Bu özellikle tanınmış markalar için geçerlidir.

Örnek:

• “NIKE” markasına benzer biçimde “NAYK” ismiyle spor ayakkabı üretmek, sadece bir benzerlik değil, tanınmış markanın itibarından haksız faydalanma anlamına gelir.

🔒 Korumanın Kapsamı Nerelere Uzanır?

• Tescilli marka sadece aynı sınıftaki mallar ve hizmetler için değil;
• Benzer sektörlerdeki pazarlama faaliyetlerinde,
• İnternet domainleri, sosyal medya kullanıcı adları,
• Reklam kampanyaları,
• Ambalaj, etiket, kataloglar,
• Satış noktaları ve tanıtım araçlarında da kullanılmasına karşı koruma sağlar.

📌 Marka Hakkı Sahibi Ne Tür Davalar Açabilir?

Tescilli marka sahibi, görevli ve yetkili mahkemelere başvurarak aşağıdaki özel hukuk davaları ile hakkını koruyabilir:

• Tecavüzün tespiti (gerçekleşmiş ihlalin tespiti),
• Tecavüzün durdurulması (men’i),
• Sona erdirme ve ortadan kaldırma (imha),
• Maddi tazminat talebi,
• Manevi tazminat talebi,
• Haksız kazancın iadesi.

Ayrıca, marka hakkına tecavüz suçları için ceza mahkemelerinde şikâyet ve dava süreçleri de işletilebilir. Bu konulara özel içeriklerimize blogumuzun “Marka Hakkı Davaları” kategorisinden ulaşabilirsiniz.

🔚 Sonuç: Tescil, Marka Korumasının Anahtarıdır

Bir işaretin marka olarak korunabilmesi için ilk adım marka tescilidir. Ancak bu, sürecin yalnızca başlangıcıdır. Etkili bir marka koruması için hem tescil sonrası izleme, hem de olası ihlallerde hızlı ve doğru hukuki başvurular yapılmalıdır.

📞 Marka hakkınızın ihlal edildiğini düşünüyorsanız, alanında bir fikri mülkiyet avukatından hukuki destek almanızı öneririz.

Marka Hakkında Genel Bilgiler