Portföy tazminatına ilişkin yeni ve iyi gerekçelendirilmiş bir mahkeme kararı aşağıda sunulmaktadır.

KOCAELİ ASLİYE TİCARET MAHKEMESİNİN PORTFÖY TAZMİNATINA İLİŞKİN BİR KARARI ( ESAS : 2014/439  KARAR :2016/636, KARAR T: 22/06/2016)

DAVACI     : …………

VEKİLİ    : Av. Prof. Dr. Cevdet YAVUZ , Şişli/İSTANBUL

Av. Hüseyin DEMİRBAŞ, Osmangazi/BURSA

DAVALI     : ……………..

VEKİLİ    : …………….

DAVA    : Sözleşmenin Haksız Feshedildiğinin Tespiti, Tazminat

Mahkememizde görülen Tazminat davasının yapılan açık yargılaması sonunda;

GEREĞİ DÜŞÜNÜLDÜ:

Davacı vekili dava dilekçesi ile ; davalı şirketin …………çıkan kaynak suyunu şişeleyerek ‘………..’ markası ile 2002 yılında pazara sürdüğünü, müvekkilinin 2002 yılından, Ana Bayilik Sözleşmesinin haksız olarak feshedildiği 2010 yılına kadar davalı şirketin ilk ana bayisi olarak pazarlama faaliyetlerini sürdürdüğünü, …………markasının müvekkili şirketin müşteri memnuniyetini sağlama yönündeki özverili çalışması ve pazarlama faaliyetindeki üstün başarısı nedeniyle çok kısa bir sürede pazarda lider haline geldiğini, taraflar arasında en son 01.01.2006 tarihli Ana Bayilik Sözleşmesinin imzalandığını, sözleşme ilişkisinin, davalı şirketin Nisan 2008 tarihinden itibaren sergilediği haksız ve zarar verici tutumu nedeniyle zarar gördüğünü, zira davalı şirketin sözleşmenin 7.1. maddesine aykırı olarak, sözleşmede müvekkil şirkete bırakılmış olan satış bölgelerinde müvekkilinin görüş ve onayını almadan yeni bayilikler oluşturduğunu, 2008 yılının Nisan ayından itibaren müvekkilinin Ankara bayilerinin, 14.07.2008 tarihinden itibaren de Körfez bayisinin suyunun fiilen ana bayi gibi çalıştırılan başka firmalar vasıtasıyla temin edilmeye başlandığını, üstelik davalı şirketin, müvekkilinin bilgisi ve onayı olmadan çalıştırdığı bu firmalara haksız rekabete yol açacak şekilde, müvekkil şirkete sunduğundan çok daha avantajlı ticari şartlar sağlayarak, müvekkil şirkete zarar verme kastıyla hareket etmeye başladığını, müvekkilinin sahip olduğu müşterilerini bu yeni firmalara bırakmaya zorladığını, bu sebeple Kocaeli 2. Asliye Ticaret Mahkemesi`nin 2008/39 Esas sayılı dosyasında müvekkili lehine 46.990,55 TL tazminata hükmedildiğini, davanın devamı sırasında davalının 11.12.2009 tarih ve 34560 sayılı ihtarname ile 1.1.2009 tarihinden sonraki sözleşme dönemi için sözleşmeyi sona erdirdiğini ihtar ve beyan ettiğini, bu feshin haksız olduğunu, zira davalının tek taraflı fesih hakkının mevcut olmadığını, sözleşmenin tek taraflı fesih hakkı veren 5.9 maddesinin koşullarının gerçekleşmediğini, huzurdaki dava ile davalının sözleşmeyi haksız feshi dolayısıyla uğranılan (müspet) zararın, müvekkilinin maliyetlerini karşılayamadığı yatırımlarının bedelinin talep edildiğini, sözleşmenin feshinden sonra açılmış olan bu davada davalıdan ayrıca portföy tazminatı da talep etme hakkının doğduğunu, alacak miktarının tespitinin teknik bir takım özellikleri bünyesinde barındırması nedeniyle teknik hesap yapılmaya muhtaç olduğunu, anlatılan nedenlerle 01/01/2006 tarihli Ana Bayilik Sözleşmesinin haksız surette feshedildiğinin tespitine, şimdilik müvekkilinin müsbet zararı olarak hesaplanacak meblağdan 5.000,00-TL, maliyetlerini karşılayamadığı yatırımları olarak hesaplanacak tutardan 5.000,00-TL,  portföy tazminatı olarak hesaplanacak meblağdan 10.000,00-TL ve manevi zarar olarak da 30.000,00-TL olmak üzere 50.000,00-TL nin fesih tarihinden itibaren işleyecek avans faizi ile davalıdan tahsiline karar verilmesini talep ve dava etmiştir.

Davalı vekili cevap dilekçesi ile ; taraflar arasındaki sözleşmenin 5.10 maddesinde açıkça davacı ana bayinin ana bayilik hizmetini belirlenen şartlarda hiç veya gereği gibi yapmaması ya da yapamaması durumunda …….. A.Ş nin kendi vasıta, teşkilat ve imkanlarıyla, ana bayinin satış bölgesinde, ürünlerin doğrudan satış ve dağıtım hak ve yetkisini üstlenebileceği gibi, bunu yeni bayi ile anlaşmak suretiyle de yapabileceği şeklinde düzenleme bulunduğunu, Kocaeli 2. Asliye Ticaret Mahkemesi`nin 2011/79 E. sayılı dosyasında dinlenen tanıkların da beyanlarında davacı şirketin hizmetini zamanında yerine getiremediği ve hizmette aksamalar olduğu hususunun açıklığa kavuştuğunu, bu hususta davacıya 18.10.2007, 28.7.2007 ve 21.11.2007 tarihli bilgilendirme yazılarının yazıldığını, 02.01.2008, 20.06.2008 tarihli …………yazılarında ana bayi olan davacı şirkete ilişkin şikayetlerin yer aldığını, sayılan tüm belgelerin davacı şirketin su dağıtım işini sözleşme şartlarına uygun yapmadığının bir göstergesi olduğunu, dosyada mevcut bilgi ve belgelerden davacı şirketin kendisine ana bayilik sözleşmesi ile verilen marka değerinin arttırılmasına ve reklama yönelik herhangi bir çalışma yapmadığını, buna ilişkin bir belgeyi dosyaya sunmadığını, bunun da taraflar arasındaki sözleşmenin davacı şirket bakımından ihlali anlamına geldiğini, talep edilen tazminatın hukukumuzda yeri olmadığını ve şartlarının çok istisnai durumlarda uygulanacağını, izah edilen nedenlerle davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.

Davalı tarafça 14/07/2014 tarihli dilekçe ile, sundukları cevap dilekçesi ıslah edilerek davanın bir yıllık zamanaşımı süresinin ihlal edilerek açılması nedeniyle zamanaşımı yönünden reddine karar verilmesi talep edilmiştir.

DELİLLER VE HUKUKİ NİTELENDİRME:

Dava, tek satıcılık sözleşmesinin feshi nedeniyle tazminat isteminden ibarettir.

Ana bayilik sözleşmesi, ihtarname, ticari defterler, tanık beyanları, bilirkişi raporları.

Sözleşme: taraflar arasında imzalanan sözleşme ile 01.01.2016 tarihinden başlayacak şekilde damacana içme sularının satışı için bir yıllık ana bayilik sözleşmesi imzalanmıştır. Ana bayi satış bölgesi Kocaeli, (Gebze, Derince hariç) Sakarya, Düzce, Ankara, Zonguldak illeri ile sınırlandırılmıştır. Sözleşme süresi dolduğunda taraflarca aksi kararlaştırılmadıkça sözleşme aynı süre için geçerliğinin koruyacağı belirtilmiştir.

Davacı tarafından 24.07.2008 tarihinde Kocaeli Asliye Ticaret Mahkemesinde 2008/339 esas (2011/79 Esas – 2012/21 Karar) sayılı dosya ile davalının edimlerini yerine getirmediği gerekçesi ile tek satıcılık sözleşmesine aykırılık iddiası ile tazminat davası açmıştır. Dava derdest iken, davalı taraf Kocaeli 5. Noterliğinden çektiği ihtarname ile 31.12.2009 tarihinden itibaren geçerli olacak şekilde sözleşmeyi feshettiğini bildirmiştir.

Davacı tarafın açtığı davada davacının tazminat talepleri kısmen kabul edilmiş, tek satıcılık sözleşmesinin ihlalinden dolayı talep ettiği portföy tazminatı talebi dava tarihi itibariyle sözleşme ilişkisi devam ettiği gerekçesi ile 24.01.2012 tarihinde verilen karar ile reddedilmiş, karar Yargıtay denetiminden geçerek kesinleşmiştir. Bu davada davalının yeni bayiler ihdas ederek sözleşmeye aykırı davrandığı, davacının karında azalmaya sebep olduğu tespit edilmiştir.

Dava tarihinde yürürlükte olan 6762 sayılı TTK da  denkleştirme talebine yönelik düzenleme  TTK nun 134. Maddesi geniş yorumlanmak suretiyle uygulanmaktaydı.

TTK Madde 133 – Muayyen olmıyan bir müddet için aktedilmiş olan acentelik mukavelesini, Taraflardan her biri üç ay önce ihbar etmek şartiyle feshedebilir; mukavele ile bir müddet tayin edilmiş olsa dahi muhik sebeplerden dolayı akit her zaman fesih olunabilir.

Madde 134 – Muhik bir sebep olmadan ve üç aylık ihbar müddetine riayet etmeksizin akdi fesheden taraf, başlanmış işlerin tamamlanmaması yüzünden diğer tarafın uğradığı zararı tazmine mecburdur.

Sözleşmenin fesih tarihinde yürürlükte olan 6762 sayılı TTK da portföy tazminatı tanımlanmamış ise de Yargıtay kararlarında yasada açıkça yer almasa bile böyle bir tazminata hükmedilebileceği belirtilmiştir. (Yargıtay 19. Hukuk Dairesinin 2006/5693 E    2006/12355 K ve 2009/ 1141 E – 2009/10871 K sayılı ilamı gibi.)

Yargıtay 19. Hukuk dairesinin 2007/9285 Esas ve 2008/2759 Karar sayılı ilamında ,      Portföy  tazminatının tek satıcı  tarafından  sağlanan müşteri  çevresi, sözleşmenin haksız feshi ile  davacı yönünden oluşan ekonomik kayıp ve  diğer unsurlar gözetilerek hakkaniyete  uygun olarak  belirlenmesi  özel ve teknik bilgiyi  gerektirdiğinden, miktarı yönünden  uzman bilirkişi  kurulundan rapor alınması  gerektiği belirtilmiştir.

Tanıklar ……., …………, ………, ………. huzurda dinlenmiş, dava dosyası bilirkişilere tevdi edilerek sözleşmenin davalı tarafça haklı olarak feshedilip edilmediği, davacının sözleşmenin haksız feshinden dolayı talep ettiği kar kaybı ve maliyet yatırımlarının hesaplanması, sözleşmenin feshinden dolayı talep edilen portföy tazminatı şartlarının oluşup oluşmadığı, tazminat gerektiği takdirde davacı ve davalının defterlerinin de incelenerek tazminat miktarının hesaplanması açısından SMMM ve hukukçu bilirkişilerden rapor aldırılmıştır.

BİLİRKİŞİ RAPORU: SMMM Bilirkişi ………… ve Hukukçu bilirkişi ………`den alınan 23.10.2013 tarihli bilirkişi raporunda, taraflar arasındaki sözleşme ilişkisinin davalı tarafından tek taraflı olarak sona erdirildiği, davacının herhangi bir kusuru bulunmadığı feshin haksız olduğu belirtilerek beş yıllık gelir üzerinden net kazancın ortalaması olarak 91.881,45 TL portföy tazminatı hesaplanmıştır.

Ek rapor -I- : Bilirkişi raporuna itiraz üzerine alınan ek raporda, sözleşme ilişkisinin sona ermesinde tek taraflı feshi haklı kılan ve 5.9 ile 5.10 maddelerde düzenlenmiş olan sözleşme koşullarının gerçekleşmediği, bu sonuç doğrultusunda davacı tarafın sözleşmedeki menfaatine ilişkin olan müsbet zararının tazminini talep edebileceği belirtilerek  12. 847,90 TL müspet zarar ile birlikte, beş yıllık ortalama üzerinden 185.989,34 TL portföy tazminatı hesaplanmıştır.

Tarafların ticari defterleri birbirini doğrulamaktadır. Cari hesaba göre 31.12.2009 tarihi itibariyle davalı firma 142.055,73 TL alacaklı durumdadır.

Davalı taraf ıslah suretiyle zamanaşımı iddiasında bulunmuş ve yeni bir heyetten rapor alınmasını istemiş, davacı tarafta zamanaşımı itirazının reddi ile aynı heyetten bürüt gelir üzerinden hesaplama yapılması için ek rapor alınmasını istemiştir.

Davalının zamanaşımı itirazı 22.06.2016 tarihli oturumda değerlendirilmiş itirazın reddine karar verilmiştir.

Ek rapor-II- : Portföy Tazminatının  bürüt gelir üzerinden hesaplama yapılması için bilirkişilerden ek rapor alınmasına karar verilmiş, bilirkişiler 5 yıllık bürüt kar üzerinden 389.864,40 TL portföy tazminatı hesaplamışlardır.

Davacı tarafça, müspet tazminat alacağı talebi 12.847,90-TL, portföy tazminatı talebi 389.864,40-TL olarak ıslah edilmiş ve ıslah harcı yatırılmıştır.

6762 sayılı yasada bu konuda düzenleme olmadığından hesabın nasıl yapılacağı konusunda bir açıklık bulunmamaktadır. 6102 sayılı yasada, acentenin son beş yıllık faaliyeti sonunda aldığı yıllık komisyon veya diğer ödemelerin ortalamasını aşamaz düzenlenmesi yapılmıştır.

Davalı taraf davacının davalıya borcu olduğunu, sözleşmenin bir yıllık imzalandığını, davalının sözleşmeyi feshetmesinin haklı sebebe dayandığını belirtmiş ise de,  2011/79 Esas sayılı dosyada da bu durum değerlendirilmiş  davalının yeni bayiler verdiği tespit edilmiş sözleşmeye aykırılığı ispatlanmış, davacı lehine tazminata hükmedilmiştir. Davacının açmış olduğu dava devam ederken sözleşmenin feshi de iyiniyetli bir davranış olarak kabul edilemez. Bu sebeple feshin haksız olduğuna karar verilmiştir.

Haksız fesih nedeni ile davacının müspet zararı da doğmuştur. 2011/79 Esas sayılı dosyada davacının 24.07.2008 tarihi itibariye müspet zararı hesaplanmış ve bir miktar tazminata hükmedilmiştir. Sonradan açılan bu davada da bu tarihten sonraki dönemdeki kazanç durumuna göre bürüt karın neti %5 dir hesabı ile 12.847,90 TL müspet zarar hesaplanmıştır.

Portföy tazminatı bakımından ise , davalının dolum tesislerindeki  sular davacı ile yapılan tek satıcılık sözleşmesi ile Kocaeli, (Gebze, Derince hariç) Sakarya, Düzce, Ankara, Zonguldak illerine ilk kez dağıtımı yapılmış, davacı sayesinde davalının markası tanınmış ve müşterileri artmıştır. Bu şehirlerde ………Markası ilk kez satılmış ve davacı alt bayiler kurularak yeni müşteriler kazandırmıştır. Bu bakımdan portföy tazminatı şartları oluşmuştur.

Tazminat miktarı bakımından ise 6102 sayılı yasada dahi tazminat hesabı açıkça belirtilmemiştir. Bu bedel Alman Federal Mahkemesi tarafından “ortaya çıkışı ve miktarının takdir edilmesi hakkaniyet esasından etkilenen, yaratılan müşteri çevresi için talep edilen bir bedel (Vergütung)”, İsviçre Federal Mahkemesi tarafından “müvekkilin acentelik ilişkisi sona erdikten sonra kullanabileceği ticari bir değer için karşılık” şeklinde tanımlanmıştır; Gökyayla, s. 239. Bu açıklamalara göre ödenecek bedel tazminat değil denkleştirmedir.

11. 11. HD 20.06.1996 T., 1996/2084 E., 1996/4544 K. ilamında, “Buradaki kriter sözleşmeyi fesh eden sigortacının kusurlu olup olmaması değil, acentenin kusurlu olup olmaması halidir. […] Bu durum karşısında mahkemece, dava reddolunmayarak; olaya kıyasen uygulanması mümkün bulunan TTK.`nun 134/2`nci maddesi hükmü gereğince davacı acentenin talep edebileceği hakkaniyete uygun bir tazminat bu konudaki uzman bilirkişiler aracılığı ile saptanarak sonucuna göre karar verilmesi gerektiğinden kararın davacı yararına bozulması gerekmiştir” şeklinde bir karar verilmiştir. Bilirkişiler davacının kusurunun bulunmadığını açıkça belirttiklerinden tazminat şartları oluşmuştur. Bu karara göre davalının kusurunun aranmasına gerek bulunmamaktadır.

İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Yıl:12 Sayı: 24 Güz 2013/2 s. 167-201. Sayfalarında yayınlanan İstanbul Ticaret Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Ticaret Hukuku Anabilim Dalı  Araştırma Görevlisi, Zehra Badak Aybar`ın 6102 sayılı yasa bakımından yaptığı çalışmadan faydalanılarak yapılan inceleme ve değerlendirmede,    portföy tazminatına hükmetmek için acentenin kendi faaliyetleri ile kazandırmış olduğu yeni müşterilerin, acente ile müvekkil arasındaki sözleşmenin feshinden sonra müvekkile “önemli menfaat” sağlıyor olması gerekir. Genel olarak müvekkilin edindiği menfaat, müvekkil işletmesindeki kıymet artışı gibi kavramlarla ifade edilmektedir. Gerçekten de müvekkilinin elde edeceği menfaat temelde, müvekkilinin işletmesinin bir bütün olarak değerinde meydana gelecek artış olacaktır. Zira acentenin getirdiği müşteri çevresi sadece kar sağlamayacak, aynı zamanda müvekkilinin tanınırlığını artıracak, bu tanınırlık marka değerine yansıyacak, müvekkilin daha kolay acentelikler almasının dahi dahil edilebileceği pek çok pozitif olay zincirini ortaya çıkarabilecek, bu da en nihayetinde yine daha fazla müşteri edinilmesine bağlanacaktır.

Öğretide, hangi durumlarda bu tazminata hükmedilebileceği ve hesaplama konusunda nasıl bir yol izlenebileceği konusunda, mehaz kanunlar ve yabancı hukuk sistemlerindeki düzenlemelerin de dikkate alınabileceği ifade edilmiş, özellikle İsviçre Borçlar Kanunu (OR) (“İsv. BK”) 418/u ve Alman Ticaret Kanunu (HGB) (“Alm. TK”) 89/b düzenlemeleri ve ilgili yargı kararları bu bakımdan örnek gösterilmiştir.

Hakkaniyet terimi başlı başına tanıma ihtiyaç duyan bir terimdir. Zira içerisi çok geniş anlamda doldurulabilir. Hakimin takdir yetkisinin düzenlendiği EMK m. 4.’te “hak ve nısfetle” ifadesi kullanılırken, MK 4. maddede “hukuka ve hakkaniyete” ifadesi tercih edilmiştir. Hakimin takdir yetkisini olayın özellikleri göz önüne alınarak, kanun hükmü sınırları içerisinde ve adil bir sonuca varacak şekilde kullanacağı anlaşılacaktır (Oğuzman/Barlas, s. 91). Bu çerçevede denkleştirme isteminin hakkaniyete uygun olup olmadığı da maddede ifade edildiği gibi somut olayın özellikleri dikkate alınarak, kanun hükmü sınırları içerisinde, her iki taraf bakımından da adil bir sonuç verecek şekilde cevap bulmak şeklinde anlaşılmalıdır.

Bu hakkaniyet denetimi esnasında müvekkil ürün veya hizmetinin tanıtılması, imaj yaratılması, taraflar arasındaki sözleşme ilişkisi veya tanınmış markanın olup olmaması gibi unsurlar dikkate alınabilir.

Bu bakımdan davacının davalıya yeni müşteriler kazandırdığı, tanınırlığını artırdığından tazminata hak kazandığı, davalı firmanın yeni bir firma olması yanında, piyasaya her gün yeni firmaların girmesi karşısında sektördeki kârlılık durumu, tarafların gelir durumlarına göre hakkaniyete uygun bir miktarın denkleştirme olarak verilmesi gerektiğine karar verilmiştir. Bu yönden yapılan değerlendirmede net gelir üzerinden yapılan hesaplamanın hakkaniyete uygun olduğuna karar verilmiş, ek rapordaki gibi  -TL üzerinden tazminata hükmedilmiştir.

Sözleşmenin feshi nedeniyle manevi tazminat talep edilmiş ise de BK nun 49. maddesindeki yasal şartlar oluşmadığından tazminat talebi reddedilmiştir.

Davacının maliyetleri karşılanamayan yatırımlar yönünden olan tazminat talebi  bakımından tazminat gerektirecek deliller sunulmadığından ispat edilemeyen talebin reddine karar verilmiştir.

HÜKÜM ; Yukarıda açıklanan nedenlerle;

Açılan davanın KISMEN KABULÜ ile,

1-Davalı …………………….AŞ ile davacı ……………………Ltd Şti arasında yapılan 01/01/2006 tarihli ana bayilik sözleşmesinin davalı şirket tarafından haksız surette feshedildiğinin tespitine,

-Davacının müsbet zarar talebi yönünden ………-TL,

-Portföy tazminatı talebi yönünden …….. -TL tazminatın dava tarihinden itibaren avans faizi ile birlikte davalıdan alınarak davacıya verilmesine,