⚖️ Değişik İş Dosyası Nedir? (2025 Rehberi)

Mahkemelerin esasına girmeden verdiği ancak hâkim kararı gerektiren işlemlerin yürütüldüğü dosyalar, “değişik iş dosyası” olarak adlandırılır. Bu dosyalar genellikle evrak üzerinden, duruşma yapılmaksızın karara bağlanır. Türkiye’de hukuk sisteminin hızlı ve etkin işleyişi açısından önemli bir yere sahip olan bu dosya türü, çeşitli yargısal işlemlerin hızlı biçimde sonuçlanmasını sağlar.

“Değişik iş”, UYAP sisteminde dava dosyalarından farklı olarak tanımlanan bir dosya türüdür. İhtiyati tedbir, ihtiyati haciz, delil tespiti, vesayet işlemleri, koruma kararları, noter yeminleri, zorlama hapsi gibi mahkemece incelenmesi gereken ancak esas yönünden bir davaya dönüşmeyen işlemler bu dosya tipi altında yürütülür.

⚙️ Değişik İş Dosyası Özellikleri

2019 Yılı Türkiye Geneli Değişik İş İstatistikleri

Adalet Bakanlığı verilerine göre, 2019 yılında 485.033 adet değişik iş dosyası açılmış, bunlardan 478.777 dosya aynı yıl içinde sonuçlandırılmıştır (%99,8 başarı oranı).

Mahkeme Türlerine Göre Dağılım:

• Aile Mahkemeleri: 216.926 adet (Özellikle 6284 sayılı yasa kapsamında koruma kararları)

• Ticaret Mahkemeleri: İhtiyati haciz talepleri ağırlıklı

• Tüketici Mahkemeleri: Ortalama sonuçlanma süresi 12 gün

Değişik İş Türleri ve 2019 Adetleri

‍⚖️ En Yaygın Değişik İşler

• Koruma kararları (6284 sayılı Kanun)

• İhtiyati haciz talepleri

• Delil tespiti

• Adli yardım ve vesayet işlemleri

• Noter yeminleri ve defter tasdikleri

• Acele kamulaştırma talepleri

Değişik İş Dosyasının Önemi Nedir?

• Yargı sisteminin yükünü hafifletir.

• Resmi kayıt ve tescil işlevi görür 

• Hızlı ve etkili adli koruma sağlar.

• Tarafların hak kaybı yaşamadan adalete erişimini kolaylaştırır.

• Duruşma yapılmadan evrak üzerinden hızlı karar imkânı sunar.

Sonuç

Değişik iş dosyaları, Türk hukuk sisteminin hız, verimlilik ve güvenlik açısından vazgeçilmez parçalarındandır. Özellikle koruma kararları, ihtiyati işlemler, tespitler gibi zamanla yarışan hukuki taleplerin hızlıca değerlendirilmesini sağlar. Bu yönüyle hem bireysel hakların korunmasına katkı sağlar hem de yargının yükünü dengeli bir şekilde taşır.

 Değişik İş Dosyası Ne Demektir?

Mahkemelerin esasına girmediği ancak hakim kararı gerektiren talep ve işlemlerle ilgili kararlar verdikleri dosyaların ortak adıdır. Değişik iş dosyalarında genellikle sadece dosya üzerinden inceleme yapılır ve duruşma icra edilmeksizin karar verilir. 

Hukuk mahkemelerinde ihtiyati tedbir, ihtiyati haciz, delil tespiti gibi işler, ceza mahkemelerinde ise içeriğe erişimin engellenmesi, içerik kaldırma gibi kararlar bu dosya ismi ile tasnif edilir.  

Uyap terminolojisinde esasına girilen ve duruşma yapılarak karar verilen dosyalar ise ‘hukuk dava dosyası’ veya ‘ceza dava dosyası’ olarak ifade edilmektedir. 

Türkiye genelinde, hukuk mahkemelerinde, 2019 yılında açılan değişik işler dosya sayısı 485 033 adettir. Bunların 478 777 adedi (%99,8` i)  yıl içinde karara bağlanmıştır. Duruşma yapılmadan evrak üzerinde inceleme ile karar verildiğinden ortalama karar süresi 4 gündür. Dosyaların ortalama görülme süresinin 12 gün ile en fazla tüketici mahkemelerinde olduğu görülmektedir. 

2019 yılı hukuk mahkemeleri değişik işlere ilişkin iş yüküne mahkeme türüne göre bakıldığında, aile mahkemelerine gelen dosya sayısının,216 926 adetle diğer mahkemelerden daha fazla olduğu görülmektedir. Aile mahkemesinde açılan değişik iş dosyalarının neredeyse tamamını, 6284 Sayılı  Ailenin Korunması Ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun kapsamında verilen, koruma tedbiri kararlarına veya bunlara itirazlara ilişkin dosyaların oluşturduğu görülmektedir. Ticaret mahkemelerinde açılan değişik iş dosyalarının büyük bir çoğunluğunu ise ihtiyati haciz talepleri oluşturmaktadır. 

2019 yılında Türkiye genelinde açılan değişik iş dosya türleri ile adetlerine ilişkin bir tablo aşağıdadır. 

6284 sayılı Kanun Gereğince Kolluk
Amiri Kararının Onaylanması               132 131 
İhtiyati Haciz                                         120 432 
6284 sayılı Koruma Kararı                    105 743 
6284 sayılı Kanun Gereğince İtirazın
Değerlendirilmesi                                    26 786 
Delil Tespiti                                              19 368 
Tespit                                                       14 403 
Acele Kamulaştırma Nedeniyle El
Koyma                                                     12 726 
Tehiri İcra Teminat Şeklinin
Belirlenmesi (İ.İ.K.36)                             10 788 
Denetim Makamının Onayı (vesayet)       5 463 
Adli Yardım Talebi Reddine İtiraz             4 104 
Noter Yemini                                            2 132 
Yemin Tayini                                            1 952 
Noter Defter Tasdik                                 1 810 
Reddi Hâkim/Hâkimin Çekinmesi
İncelemesi                                               1 416 
Zorlama Hapsi Kararına İtirazın
Değerlendirilmesi                                    1 304 
Tevdii Mahali Tayini                                 1 263 
Terk İhtarı (Eve Dön Çağrısı)                     877 
Hâkim Kararına Karşı İstinaf
Başvurusu                                                  868 
5395 sayılı Kanun Gereğince İtirazın
Değerlendirilmesi                                       469 
Eşya Tespiti                                                259
Diğer                                                        8 944

Avukat Hüseyin Demirbaş – Demirbaş Hukuk Bürosu – Bursa Avukat

Değişik İş Dosyası Nedir