TRAFİK KAZASI KAYNAKLI MADDİ VE MANEVİ TAZMİNAT DAVALARI KONUSUNDA SIK SORULAN SORULAR

1. Trafik Kazası Ve Trafik Kazası Kaynaklı Tazminat Davası Nedir?

Ülkemizde ulaşım sektörünün % 90’ından fazlası karayolu ulaşımı ile yapılmaktadır. Karayolları Trafik Kanunu’nda trafik kazası; “karayolları üzerinde hareket halinde olan, bir ya da birden fazla, aracın karıştığı ölüm, yaralanma veya maddi zararla sonuçlanan olay” şeklinde tanımlanmaktadır.

Trafik kazalarının bir sonucu olan maddi- manevi tazminat davaları, uygulamada en sık karşılaşılan tazminat davaları türüdür. Trafik kazası nedeniyle maddi ve manevi tazminat davası, en az bir motorlu aracın dahil olduğu bir kazada ölüm ve yaralanma gibi bedensel zararlar ile üçüncü kişilere ait ev, araba, arazi gibi malvarlıklarında meydana gelen zararlarının giderilmesi amacıyla zarara uğrayan kişiler tarafından trafik kazasında sorumluluğu bulunanlara karşı açılan bir tazminat davası türüdür.       

Trafik kazası tazminatı, uygulamada hem bedensel hem de malvarlığı zararlarını ifade etmek üzere kullanılmakta olup trafik kazası nedeniyle tazminat davasının hukuki dayanağı, trafik kazasının bir haksız fiil sorumluluğu doğurmasıdır.

TBK md.49- “Kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren, bu zararı gidermekle yükümlüdür. Zarar verici fiili yasaklayan bir hukuk kuralı bulunmasa bile, ahlaka aykırı bir fiille başkasına kasten zarar veren de, bu zararı gidermekle yükümlüdür.”

2. Trafik Kazası Nedeniyle Tazminat Davasını Kimler Açabilir?

Bu sorunun cevabını 3 durumda değerlendirmek doğru olacaktır.

a) Trafik kazasında yaralanma meydana gelmişse; yaralanan şahsın bizzat kendisi maddi ve manevi tazminat davası açabilir. Yaralanan kişi maluliyet nedeniyle çalışma hayatı boyunca uğrayacağı işgücü kaybı nedeniyle maddi tazminat; trafik kazası nedeniyle uğradığı elem, keder ve üzüntü nedeniyle de manevi tazminat talep edebilir.

b) Trafik kazasında ölüm meydana gelmişse; ölenden yaşarken destek alan herkes maddi ve manevi tazminat davası açabilir. Ölen evliyse eşi ve çocuklarına, bekâr ise anne ve babasına destek verdiği karine olarak kabul edilir. Dolayısıyla bu kişilerin ölenin desteğinden yararlandıklarını ispat etmelerine gerek yoktur. Ölenin nişanlısı, amcası, dayısı, halası, yeğeni gibi herhangi bir yakınının trafik kazası nedeniyle tazminat (destekten yoksun kalma tazminatı) talep edebilmesi için ölen kişiden yaşarken destek aldığını ispatlayabilmesi gerekmektedir.

c) Trafik kazası nedeniyle ağır bedensel bir yaralanma meydana gelmişse; yaralanan kişinin yakınları (anne, baba, eş, çocuklar, nişanlı)  sadece “manevi tazminat davası” açabilirler.

BK md.56- “Hâkim, bir kimsenin bedensel bütünlüğünün zedelenmesi durumunda, olayın özelliklerini göz önünde tutarak, zarar görene uygun bir miktar paranın manevi tazminat olarak ödenmesine karar verebilir. Ağır bedensel zarar veya ölüm hâlinde, zarar görenin veya ölenin yakınlarına da manevi tazminat olarak uygun bir miktar paranın ödenmesine karar verilebilir.”

Ayrıca belirtmek gerekir ki Yargıtay kararlarında “ağır bedensel yaralanma”, yaralanan kişinin uzuv kaybı yaşaması veya hayati fonksiyonlarını yerine getirememesi olarak kabul edilmektedir. (Emsal Karar: Yargıtay 21. Hukuk Dairesi E. 2015/17748 K. 2015/20849)

3. Trafik Kazası Maddi ve Manevi Tazminat Davasında Zamanaşımı Süresi Nedir?

Trafik kazası sebebiyle maddi- manevi tazminat davaları açılmadan önce, dava açma süresinin ne zaman başladığı ve sona erdiği dikkat edilmesi gereken en hayati konulardan biridir. Trafik kazasının yani haksız fiilin meydana geldiği an, tazminat davalarının zamanaşımı süresi işlemeye başlar. Trafik kazalarında da tüm haksız fiillere uygulanan iki zamanaşımı süresinden hangisi davacının lehine ise, o zamanaşımı süresi uygulanır. Trafik kazaları nedeniyle tazminat davası zamanaşımı süreleri şunlardır:

a) Esas Zamanaşımı Süresi: KTK madde 109 uyarınca; “Motorlu araç kazalarından doğan maddi zararların tazminine ilişkin talepler, zarar görenin, zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten başlayarak iki yıl ve herhalde, kaza gününden başlayarak on yıl içinde zamanaşımına uğrar.” trafik kazası nedeniyle zarar görenin, zararı ve faili öğrendiği tarihten itibaren başlayacak 2 yıllık zamanaşımı süresi olup zarara uğrayan, faili ve zararı daha geç öğrense bile her halde fiilin işlenmesinden itibaren 10 yıllık zamanaşımı süresi söz konusudur.

b) Ceza Zamanaşımı Süresi: KTK madde 109/2 uyarınca; “Dava, cezayı gerektiren bir fiilden doğar ve ceza kanunu bu fiil için daha uzun bir zamanaşımı süresi öngörmüş bulunursa, bu süre, maddi tazminat talepleri için de geçerlidir.” trafik kazası nedeniyle bir suç işlenmişse ceza zamanaşımı süreleri de uygulanır. Trafik kazası neticesinde ölüm veya yaralama varsa, ceza kanununda o suç için öngörülen dava zamanaşımı süresi ne ise, maddi ve manevi tazminat davası açma süresi de o olacaktır. Nitekim ceza kanunundaki temel dava zamanaşımı süresi geçse bile, ceza davası devam ediyorsa, ceza hukukundaki “uzamış dava zamanaşımı” devreye girmişse, ceza davası devam ettiği süre boyunca herhangi bir zamanaşımı süresine bağlı olmadan trafik kazası nedeniyle tazminat davası açılabilmektedir.

4. Trafik Kazası Nedeniyle Tazminat Davası Kime/Kimlere Karşı Açılır?

Trafik kazası sonucunda ölüm, yaralama veya herhangi bir malvarlığı zararı vuk’u bulması halinde aşağıdaki kişi ve kurumlara tazminat davaları açılabilir:

• Aracın Sürücüsü: TBK m.49 “haksız fiil” sorumluluğu kapsamında kusurlu olan araç sürücüsüne karşı maddi ve manevi tazminat davası açılabilir.
• Aracın İşleteni ve Sahibi:
  • İşleten, araç sahibi olan veya mülkiyeti muhafaza kaydıyla satışta alıcı sıfatıyla sicilde kayıtlı görülen veya aracın uzun süreli kiralama, ariyet veya rehni gibi hallerde kiracı, ariyet veya rehin alan kişidir. Trafik kazasına karışan aracın işleteni de oluşan her türlü zarardan sorumlu olduğundan işletene de maddi ve manevi tazminat davası açılabilir (2918 sayılı KTK md.85/1). Trafik tescil kayıtlarında aracın sahibi olarak gözüken kimse, aynı zamanda aracın işleteni olarak kabul edilir. Karayolları Trafik Kanunu Md. 85/1`e göre, zarara; motorlu aracın işletilmesinin sebep olması halinde, aracı işleten ve aracın işleteninin bağlı olduğu teşebbüs sahibi hakkında kusursuz sorumluluk ilkelerini öngörmüştür. Bu durumda işleten hiç kusuru bulunmasa bile doğan zarardan sorumlu tutulabilecektir.
  • Araç sahibi, aracın üzerinde fiili hakimiyeti bulunmadığını, araç için bir başkasının harcamalarda bulunduğunu veya araç üzerindeki ekonomik çıkarın bir başkasına ait olduğunu, işleten sıfatının bulunmadığını kanıtlayabilirse sorumluluktan kurtulabilmektir.
• Sigorta Şirketi: Trafik kazasına karışan aracın Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası, veyahut poliçe kapsamına göre İhtiyari Mali Mesuliyet Sigortası (Kasko Sigortası) hangi sigorta şirketi tarafından yapılmışsa, o sigorta şirketi de ölüm, yaralama veya diğer zararlardan sorumludur. Sigorta şirketine karşı sadece maddi tazminat talebinde bulunabilir.
•  

5. Trafik Kazaları Tazminat Davasında Görevli Mahkeme Hangisidir?

Ölümlü veya yaralamalı trafik kazaları nedeniyle açılacak maddi ve manevi tazminat davalarında görevli mahkeme kural olarak Asliye Hukuk Mahkemesi’dir (HMK md.2/1). Örneğin, Bursa’da meydana gelen yaralamalı bir trafik kazası nedeniyle tazminat davası açılacaksa, davanın Bursa Asliye Hukuk Mahkemesi’nde açılması gerekir.

Trafik sigortasını yapan şirkete açılacak tazminat davasına bakmaya görevli mahkeme Asliye Ticaret Mahkemesi’dir (6102 sayılı TTK md. 4/1-a, md.5/1). Zira sigorta şirketinin sorumluluğu ticari bir işten kaynaklanmaktadır. Bu nedenle, trafik kazası nedeniyle aracın sürücüsü, sahibi ve işleteni ile birlikte aracı sigortalayan sigorta şirketine birlikte dava açılacaksa; tüm sorumlular hakkında Asliye Ticaret Mahkemesi’nde tazminat davası açılmalıdır.

6. Trafik Kazası Tazminat Davası Yetkili Mahkeme Neresidir?

Ölümlü veya yaralamalı trafik kazası nedeniyle açılacak maddi ve manevi tazminat davasında birden fazla yetkili mahkeme vardır. Trafik kazası nedeniyle tazminat davasına bakmaya yetkili mahkemeler şunlardır:

HMK md.6- “Davalılardan herhangi birisinin ikametgahı mahkemesinde tüm sorumlulara maddi ve manevi tazminat davası açılabilir.”

HMK md.16/1- “Trafik kazasının meydana geldiği yer mahkemesinde tazminat davası açılabilir.”

HMK md.16/1- “Trafik kazaları nedeniyle açılacak tazminat davaları, zarar görenin, yani davacının ikametgahı mahkemesinde de açılabilir.”

Örneğin, Bursa-Osmangazi’de meydana gelen trafik kazasında kusurlu sürücünün ikametgahı Bursa-İnegöl, araç sahibinin İkametgahı ise Bursa-Karacabey, zarar görenin (davacının) ikametgahı Bursa-Gemlik ise; trafik kazası sebebiyle tazminat davası, Bursa Adliyesinde, Karacabey Adliyesinde, İnegöl Adliyesinde ve Gemlik adliyesinde açılabilir.

Son olarak, HMK md.14/2– “Trafik sigortası şirketinin merkezinin bulunduğu yer mahkemesinde de maddi ve manevi tazminat davası açılabilir.”

7. Trafik Kazası Nedeniyle Açılacak Tazminat Davasında Hangi Zararların Tazmin Edilmesi İstenebilir?

Bu sorunun cevabını ölümlü trafik kazası tazminat davası ve yaralanmalı trafik kazası tazminat davası olmak üzere iki ana başlık altında cevaplanması en doğru şekil olacaktır.

a) Yaralanmalı Trafik Kazası Tazminat Davasında:

Yaralanan kişinin kendisi doğal bir sonuç olarak maddi ve manevi tazminat talebinde bulunabilir. Yaralanan kişinin yakınlarıysa hiçbir şekilde maddi tazminat talebinde bulunamazlar. Ancak, yaralanan kişi ağır bedensel bir yaralanma veya uzuv kaybına maruz kalmışsa; yaralanan kişinin yakınları manevi tazminat talebinde bulunabilirler. Maddi ve manevi tazminat istemleri dışında yaralanan kişi TBK madde 54 uyarınca; her türlü tedavi giderini, kazanç kaybını, çalışma gücünün azalmasından ya da yitirilmesinden doğan kayıplarını ve ekonomik geleceğin sarsılmasından doğan kayıplarını talep edebilir.

b) Ölümlü Trafik Kazası Tazminat Davasında:

Ölümlü trafik kazası tazminat davası, yaralanmalı trafik kazası tazminat davasında olduğu gibi maddi ve manevi tazminat davasının bir türüdür. Ölümlü trafik kazaları nedeniyle açılan tazminat davalarında bize Türk Borçlar Kanunu madde 53 hükmü ışık tutacaktır. İşbu madde hükmünce tazminat sorumlularından aşağıdaki zarar kalemleri talep edilebilir:

• Manevi tazminat: Ölen kişinin yakınları (anne, baba, eş, çocuklar, kardeşler, nişanlı) ölüm neticesinde duydukları elem, acı ve ızdırap duyguları sebebiyle manevi tazminat talep edebilirler.
• Ölenin Her Türlü Cenaze Gideri
• Ölüm Hemen Gerçekleşmemişse Tedavi Giderleri
• Destekten Yoksun Kalma Tazminatı: Trafik kazasında ölen kişinin yakınları (anne, baba, eş, çocuklar, nişanlı, kardeşler veya destek verdiği herhangi bir kişi) kaza nedeniyle destekten yoksun kalma tazminatı talep edebilirler. Destekten yoksun kalma tazminatı, ölenin hayat boyu desteğinden mahrum kalan kişilerin açtığı bir maddi tazminat davası türü olmakla birlikte destekten yoksun kalanlar, muhtemel destek süresi boyunca ölenden elde edecekleri maddi menfaati tazminat sorumlularından talep edebilir.

Trafik kazası sonrası tazminat talep etme süreci nasıldır?

Kazadan sonra tazminat talebinde bulunabilmek için şu adımlar izlenmelidir:

• Kaza Tespit Tutanağı ve diğer kaza evrakı hazırlanmalı.
• Sağlık raporları alınmalı (yaralanma durumlarında),
• Veraset ilamı çıkarılmalı (ölüm halinde)
• Sigorta şirketine başvuru yapılmalı.
• Sigorta şirketinin cevabı beklenmeli ve cevaba göre hukuki yollar değerlendirilerek tabi ise dava şartı arabuluculuk süreçleri tamamlanmalı
• Mahkemede veya Sigorta Tahkim Komisyonunda dava açılması yoluna gidilmelidir.

Trafik kazasında hangi tür tazminatlar talep edilebilir?

• Maddi tazminat: Araç hasarı, tedavi giderleri, bakıcı, gideri, iş gücü kaybı, sürekli sakatlık  
• Manevi tazminat: Kazanın psikolojik etkileri nedeniyle talep edilen tazminat.

Kusur oranı tazminatı nasıl etkiler?

Kusur oranı, tazminat miktarını doğrudan etkiler. Kusursuz taraf tam tazminat alabilirken, kusurlu tarafın tazminat miktarı kusur oranına göre azalır.

Trafik kazası tazminat davaları ne kadar sürer?

Davanın süresi, mahkemenin/komisyonun iş yüküne ve davanın karmaşıklığına bağlı olarak değişir. Ortalama olarak 8 ay ile 2 yıl arasında sürebilir.

Trafik kazasında tazminat miktarı nasıl belirlenir?

Tazminat miktarı, kazanın etkileri ile maluliyet oranı, kusur oranı, sağlık raporları, gelir durumu, ekonomik kayıplar gibi hususlar göz önünde bulundurularak hesaplanır.

Hukuki destek almak neden önemlidir?

Trafik kazası tazminat davaları karmaşık olabilir. Bir avukatın rehberliği, hak kaybını önlemek ve süreci hızlandırmak açısından büyük önem taşır

Trafik kazasında tazminat davası nasıl açılır?

Trafik kazası mağdurları ya da ölen kişinin yakınları, kazaya karışan araç sürücüsü, araç işleteni, araç maliki ve sigorta şirketi aleyhine maddi ve manevi tazminat davası açabilir. Dava, olayın meydana geldiği yer mahkemesinde veya davalının ikametgâhında açılabilir.

Destekten yoksun kalma tazminatı nedir ve kimler alabilir?

Destekten yoksun kalma tazminatı, trafik kazasında ölen kişinin ekonomik desteğinden mahrum kalan eş, çocuk, anne-baba gibi yakınlarına ödenir. Nişanlı ya da birlikte yaşadığı kişiler de destek ilişkisi ispat edilirse bu tazminata hak kazanabilir.

Manevi tazminat nedir ve kim talep edebilir?

Manevi tazminat, trafik kazasında ağır yaralanan ya da yakınını kaybeden kişilere, yaşadıkları elem ve ızdırap karşılığında ödenen bir tazminattır. Ölen yakınları (eş, çocuk, anne-baba, kardeş, torun, büyükanne ve büyükbaba) bu tazminatı talep edebilir.

Sigorta şirketi manevi tazminat öder mi?

Hayır. Zorunlu Trafik Sigortası, yalnızca maddi zararları kapsar. Manevi tazminatlar sigorta kapsamı dışındadır. Bu nedenle, manevi tazminat talepleri yalnızca kusurlu sürücü ya da araç sahibi gibi gerçek kişilere yöneltilir.

Tazminat davasında hangi belgeler gerekir?

Trafik kazasına ilişkin tazminat talebinde bulunurken ve tazminat davası açarken genellikle şu belgeler sunulur:

• Kaza tespit tutanağı
• Trafik sigortası poliçesi
• Ölüm belgesi veya sağlık (maluliyet) raporu
• Gelir durumu, destek ilişkisini gösteren belgeler
• Tanıklar, kamera kayıtları v.s.
• Sigorta şirketi cevabı (varsa, dava açarken)
• Arabuluculuk anlaşamama tutanağı (dava şartı arabuluculuğa tabi hallerde)

Trafik kazası tazminatı ne kadar sürer?

Mahkemenin/komisyonun iş yüküne göre değişmekle birlikte, trafik kazası tazminat davaları genellikle 6 ay ile 2 yıl arasında sonuçlanır. Ancak delillerin toplanma süresi, bilirkişi raporu alınması ve itirazlar bu süreyi etkileyebilir. Kanun yolları başvuruları süreci uzatır. Sigorta tahkim komisyonunda sonuçlanma süresi daha kısadır.

Trafik kazası tazminatı ne kadar olur?

Tazminat miktarı, ölen ya da yaralanan kişinin yaşı, gelir durumu, maluliyet oranı (sürekli sakatlık oranı), tıbbi bakım süresi, destek süresi ve olayın meydana gelme şekline göre aktüerya hesaplaması ile belirlenir.

Trafik kazasında zaman aşımı süresi nedir?

Trafik kazalarına dayalı tazminat davalarında genel olarak 2 yıllık zaman aşımı süresi vardır. Ancak ceza davası açılmışsa bu süre ceza davasının zaman aşımı süresi kadar uzar (bazı durumlarda 15 yıla kadar çıkabilir).

Cenaze ve defin giderleri kime karşı talep edilir?

Cenaze ve defin masrafları, kazada kusurlu olan sürücüden, işletenden, malikten ve onun sigorta şirketinden talep edilebilir. Bu kalem de maddi tazminat kapsamında değerlendirilir.

Avukatla çalışmak zorunlu mu?

Hayır, zorunlu değildir. Ancak trafik kazası tazminat hesaplamaları ve sorumluluk zinciri karmaşık olabileceği için, uzman bir tazminat avukatıyla çalışmak hak kaybını önler ve süreci hızlandırır.

Trafik Kazası Maddi ve Manevi Tazminat Davaları Sık Sorulan Sorular 

Avukat Hüseyin Demirbaş – Staj. Av. Kadir Kağan Demirbaş – Demirbaş Avukatlık Bürosu – Bursa – 26 Mart 2021