Tazminat Hesaplarında TRH 2010 Yaşam Tablosunun Kullanılması

Tazminat davalarında özellikle destekten yoksun kalma tazminatı, iş kazası ve trafik kazası gibi hallerde sürekli sakatlığa maruz kalan mağdurun veya vefat eden kişinin beklenen yaşam süresi (bakiye ömür), hesaplamalarda temel bir faktördür. İşte bu noktada TRH 2010 yaşam tablosu, tazminat hesaplamalarında artık standart bir araç haline gelmiştir.

TRH 2010 Yaşam Tablosu Nedir? | Türkiye’ye Özgü Güncel Mortalite Verileri

TRH 2010 Yaşam Tablosu, Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği (TSB) tarafından hazırlanmış, Türkiye’deki bireylerin yaş, cinsiyet ve ölüm oranlarına ilişkin istatistikleri içeren aktüeryal (yaşam) tablodur.

Bu tablo, 2010 yılı itibarıyla Türkiye’de yaşayan bireylerin ortalama yaşam süresi, yaşa göre ölüm ihtimali, hayatta kalma oranı gibi verileri temel alarak, tazminat ve sigorta hesaplamalarında bilimsel standart oluşturmak amacıyla geliştirilmiştir.

TRH 2010 Yaşam Tablosunun Özellikleri

✅ 1. Türkiye’ye Özgüdür

Başka ülkelerden alınmış (örneğin PMF 1931 gibi) yaşam tabloları yerine, Türkiye İstatistik Kurumu, SGK ve sigorta sektöründeki gerçek verilere dayanır. Bu yönüyle ülke gerçeklerine daha uygun ve güvenilirdir.

✅ 2. Cinsiyete Dayalı Farklılık Gözetir

Kadın ve erkek için:

• Ortalama yaşam süresi,
• Ölüm olasılıkları,
• Hayatta kalma oranları
  ayrı ayrı hesaplanır. Bu sayede, örneğin bir trafik kazasında ölen kişinin cinsiyetine göre daha adil tazminat hesaplaması yapılabilir.

✅ 3. Aktüeryal Hesaplamalarda Kullanılır

TRH 2010 tablosu;

• Destekten yoksun kalma tazminatı,
• İş kazası veya meslek hastalığı tazminatı,
• Sürekli iş göremezlik (maluliyet) tazminatları gibi hukuki konularda,
• Hayat sigortası, emeklilik fonları, anüite ve benzeri sigortacılık ürünlerinde
  zorunlu referans veri seti haline gelmiştir.

✅ 4. SGK ve Hazine Tarafından Benimsenmiştir

Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) , ilk peşin sermaye değerleri gibi hesaplamalarda TRH 2010 tablosunu esas almaktadır. Hazine ve Maliye Bakanlığı da bu tabloyu aktüeryal denetimlerde geçerli norm olarak kabul etmiştir.

TRH 2010 Ne İçin Kullanılır?

• ⚖️ Tazminat hesaplamalarında (Yargıtay içtihatlarıyla birlikte)
• 🏥 İş kazası ve meslek hastalıklarında tazminat belirlemede
• 🧓 Emeklilik yaşının projeksiyonunda
• 💰 Sigorta prim hesaplamalarında
• 📉 Riski dağıtma ve hayat sigortası poliçelerinde

TRH 2010’un Hukuki Dayanağı

Aşağıda incelenecek olan Yargıtay 17. Hukuk Dairesi’nin, 14.01.2021 tarihli kararında (2020/2598 E., 2021/34 K.) açıkça belirtilmiştir:

“Gerçek zarar hesabı özü itibariyle varsayımlara dayalı bir hesap olup, gerçeğe en yakın verilerin kullanılması esastır. Bu nedenle ülkemize özgü olan TRH 2010 tablosunun kullanılması gereklidir.”

Yargıtay 17. Hukuk Dairesi’nin 14.01.2021 Tarihli Emsal Kararı (2020/2598 E., 2021/34 K.)

Yargıtay  17. Hukuk Dairesi 14/01/2021  T. 2020/2598 E.  2021/34 K sayılı ilamında; Yargıtay daireleri arasında tazminat hesabında birliğin sağlanması, bu tablonun ülkemize özgü ve güncel verileri içermesi, güncellenen ülke gerçeklerine daha uygun olması nedenleriyle, tazminat hesaplarında bakiye ömrün belirlenmesinde artık TRH 2010 tablosunun esas alınmasına karar vermiştir. Yargıtay, çok net bir şekilde tazminat hesaplamalarında artık TRH 2010 yaşam tablosunun esas alınması gerektiğini vurgulamıştır. Kararda şu gerekçeler öne çıkmıştır:

• Yargıtay daireleri arasında uygulama birliğinin sağlanması,
• TRH 2010’un Türkiye’ye özgü ve güncel veriler içermesi,
• Güncellenen demografik ve sosyal gerçeklere daha uygun olması.

🔍 Bu karar ile birlikte artık tazminat hesaplamalarında, eski (PMF, CSO vb.) gibi yabancı kaynakların kullanımına son verilmiş; ülkemiz koşullarına uygun, istikrarlı bir hesap yöntemi benimsenmiştir.

TRH 2010 Yaşam Tablosunun Kullanıldığı Tazminat Türleri

• 🚗 Trafik kazası nedeniyle destekten yoksun kalma tazminatı
• ⚒️ İş kazası nedeniyle maluliyet tazminatı
• 🧓 Ölüm halinde yakınların açtığı tazminat davaları
• 🧍 Sürekli sakatlık – maluliyet tazminatları
• 🧮 Sigorta şirketlerinin rücu davaları

TRH 2010’un Avantajları Nelerdir?

1. ✅ Türkiye’nin yaş ve cinsiyete göre ölüm oranlarını dikkate alır. Nitekim TRH-2010 Tablosuna göre yapılan hesaplamalarda özellikle kadınlar için daha yüksek tazminat tutarları ortaya çıkmaktadır. 
2. ✅ Sigorta ve hukuk hesaplamalarında ortak dil sağlar.
3. ✅ Tazminat hesaplamalarında daha gerçekçi ve bilimsel sonuçlar sunar.
4. ✅ Mahkemeler ve bilirkişiler arasında standartlaşma sağlar, keyfî uygulamaların önüne geçer.
5. ✅ Ulusal yargı içtihatlarına tam uyumludur.

Sonuç:

Yargıtay’ın 2021 tarihli kararıyla birlikte, TRH 2010 yaşam tablosu hem bilimsel hem de hukuki açıdan tek standart haline gelmiş ve uygulamada birlik sağlanmıştır.

Yargıtay Kararı Tam Metin: Tazminat Hesaplarında TRH 2010 Yaşam Tablosunun Kullanılması

Davacı vekili, davalıya trafik sigortalı araç sürücüsünün kusurlu hareketi ile gerçekleşen kazada müvekkilinin desteğinin öldüğünü açıklayıp fazlaya dair hakları saklı kalmak kaydı ile 5.500,00 TL’nin tahsilini talep etmiş, ıslah dilekçesi ile talebini 196.408,00 TL`ye yükseltmiştir.

Davalı vekili, talebin reddini savunmuştur.

Sigorta Tahkim Komisyonu Uyuşmazlık Hakemince, iddia, savunma ve toplanan kanıtlara göre; taleple bağlı kalınarak 5.500,00 TL`nin tahsiline karar verilmiş, anılan karara karşı itiraz edilmesi üzerine İtiraz Hakem Heyetince başvuru sahibi  vekilinin itirazının kabulü ile Hakem Heyetince verilen kararın kaldırılmasına, başvurunun kısmen kabulü ile 147.666,00 TL’nin tahsiline karar verilmiş; karar, davalı vekili tarafından temyiz edilmiştir.

1-Yargıtay İçtihadı Birleştirme Hukuk Genel Kurulu’nun 19.06.2020 tarih, 2019/4-2019/1 sayılı kararı ile 5684 Sayılı Sigortacılık Kanunu’nun 30. maddesi ile kurulan Sigorta Tahkim Komisyonu İtiraz Hakem Heyetinin Bölge Adliye Mahkemelerinin faaliyete başladığı 20.07.2016 tarihinden sonra itiraz üzerine verilen kararlarının temyiz kanun yoluna  tabi olduğu kararlaştırıldığından, İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 40.Hukuk Dairesi`nin 12.12.2019 tarih, 2019/516-685 sayılı kararının kaldırılarak davalı vekilinin Sigorta Tahkim Komisyonu İtiraz Hakem Heyeti kararına yönelik temyiz isteminin incelenmesi gerekmiştir.

2-Dosya içerisindeki bilgi ve belgelere, mahkeme kararının gerekçesinde dayanılan delillerin tartışılıp, değerlendirilmesinde usul ve yasaya aykırı bir yön bulunmamasına göre, davalı vekilinin vekilinin aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan sair temyiz itirazlarının reddine karar vermek gerekmiştir.

3-Dava, trafik kazasından kaynaklanan destekten yoksun kalma tazminatı istemine ilişkindir.

Davacı vekili, müvekkilinin desteğinin meydana gelen kazada öldüğünü açıklayıp destekten yoksun kalma tazminatı talebinde bulunmuş, tazminatın belirlenmesi amacı ile bilirkişiden rapor alınmış, alınan raporda davacının ve desteğin kaza tarihinden sonraki muhtemel yaşam süresi belirlenmesinde 1931 tarihli PMF yaşam tablosu dikkate alınarak hesaplama yapılmış, hakem heyetince bu rapor hükme esas alınmıştır.

Gerçek zarar miktarı; hak sahiplerinin ve desteğin olay tarihindeki bakiye ömrü esas alınarak aktif ve pasif dönemde elde edeceği kazançlar toplamından oluşmaktadır.

Desteğin veya hak sahiplerinin bakiye ömürleri daha önceki yıllarda Fransa’dan alınan 1931 tarihli “PMF” cetvelleri ile saptanmakta ise de; Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı, Hacettepe Üniversitesi Fen Fakültesi Aktüerya Bilimleri Bölümü, BNB Danışmanlık, Marmara Üniversitesi ve Başkent Üniversitesi’nin çalışmalarıyla “TRH 2010” adı verilen “Ulusal Mortalite Tablosu” hazırlanmış olup, Sosyal  Güvenlik  Kurumu`nca da ilk peşin sermaye değerlerinin hesabında anılan tabloların uygulanmasına geçilmiştir. Gerçek zarar hesabı özü itibariyle varsayımlara dayalı bir hesap olup, gerçeğe en yakın verilerin kullanılması esastır. Bu durumda diğer kurumlar ile Yargıtay Daireleri arasında tazminat hesabında birliğin sağlanması açısından ve yine bu tablonun ülkemize özgü ve güncel verileri içermesi de göz önüne alındığında, Dairemizce de tazminat hesaplarında bakiye ömrün belirlenmesinde TRH 2010 tablosunun esas alınmasının güncellenen ülke gerçeklerine daha uygun olacağına karar verilmiştir.

Buna göre temyiz edenin sıfatına göre, davacı tarafından kararın temyiz edilmediği de dikkate alınarak, kazanılmış haklar gözetilerek (tazminata esas alınan gelir, esas alınan asgari ücret yılı, işlemiş/işleyecek dönem tarihleri gibi) davacının ve desteğin muhtemel bakiye yaşam süresinin TRH 2010 Yaşam Tablosu`na göre belirlenmesi suretiyle tazminat miktarının hesaplanması için bilirkişiden ek rapor alınarak oluşacak sonuca göre karar verilmek üzere kararın bozulmasına karar vermek gerekmiştir.

SONUÇ: Yukarıda (1) numaralı bentte açıklanan nedenlerle,  İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 40. Hukuk Dairesi`nin 12.12.2019 tarih, 2019/516-685 sayılı kararının KALDIRILMASINA, (2) numaralı bentte açıklanan nedenlerle davalı vekilinin sair temyiz itirazlarının REDDİNE, (3) nolu bentte açıklanan nedenlerle davalı vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile İtiraz Hakem Heyeti kararının BOZULMASINA, dosyanın saklama kararı veren İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine, peşin alınan harcın istek halinde temyiz eden davalıya geri verilmesine 14/01/2021 gününde oybirliğiyle karar verildi.

Ekleyen : Avukat Hüseyin Demirbaş – Demirbaş Hukuk Bürosu Bursa 

Tazminat Hesaplarında TRH 2010 Yaşam Tablosunun Kullanılması