Deport Kararlarının İptalinde Mahkeme Değerlendirme Ölçütleri [2025 Rehberi]

Yazar: Av. Kadir Kağan Demirbaş – Demirbaş Hukuk Bürosu, Bursa

Giriş

Sınır dışı etme (deport) kararları, yabancılar hukuku ve idari yargı uygulamaları açısından hem ciddi sonuçlar doğurmakta hem de Anayasa ve uluslararası sözleşmeler kapsamında sıkı yargısal denetime tabi olmaktadır. Bu yazıda, Türkiye’de verilen güncel idari yargı kararlarından yola çıkarak, mahkemelerin deport kararlarını nasıl değerlendirdiği ve hangi kriterlere göre iptal kararı verdiği açıklanacaktır.

Deport Kararına Dayanak Mevzuat

Deport işlemleri esas olarak 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’na (YUKK) dayanmaktadır. Özellikle:

• YUKK m. 54: Sınır dışı edilebilecek kişiler
• YUKK m. 55: Deport kararı alınamayacak kişiler
• YUKK m. 4: Geri gönderme yasağı (non-refoulement ilkesi)

Ayrıca Anayasa’nın 90. maddesi uyarınca, Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler (1951 Cenevre Sözleşmesi, AİHS, vs.) doğrudan uygulanmakta ve iç hukuka üstünlük teşkil etmektedir.

Mahkemenin İnceleme Yükümlülüğü

Deport kararlarına karşı açılan iptal davalarında idare mahkemeleri şu yönlerden değerlendirme yapar:

Somut ve Güncel Tehdit Kriteri

• Kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından tehdit oluşturduğu iddia edilen yabancı hakkında somut, açık ve güncel olaylar sunulmalıdır.
• Sadece adli soruşturma başlatılmış olması tek başına yeterli değildir.

Ceza Yargılamasının Durumu

• Ceza davası sonuçlanmamışsa, kişinin suçluluğu sabit değildir.
• Mahkemeler sıklıkla, “kamu düzenine tehdit” değerlendirmesini ceza yargılamasının sonucuna bırakmaktadır.

Orantılılık İlkesi

• İdari işlemin kişi üzerindeki etkisi ile korunmak istenen kamu yararı arasında dengeli ve orantılı bir ilişki kurulmalıdır.
• Örneğin, 5 yıldır Türkiye’de yaşayan ve hakkında darp izi olmayan bir kişinin sınır dışı edilmesi ölçüsüz bulunabilir.

Uluslararası Koruma İlkeleri

• Geri gönderme yasağına ilişkin İHAS m. 3 ve Mülteci Sözleşmesi m. 33 dikkate alınır.
• İşkence, kötü muamele, onur kırıcı ceza riski varsa sınır dışı kararı uygulanamaz.

İdari İşlemin Gerekçelendirilmesi

• İdare, deport kararında açık, denetlenebilir ve gerekçeli bir açıklama yapmak zorundadır.
• Soyut, kalıp ifadeler taşıyan işlemler hukuka aykırı kabul edilmektedir.

Örnek Karar İncelemesi: Bursa 1. İdare Mahkemesi 2023/975 E.

Bu bölümde Demirbaş Hukuk Bürosu arşivinden aldığımız bir kararı inceleyeceğiz

Olay:

Azerbaycan uyruklu davacı hakkında, eşine şiddet uyguladığı iddiasıyla adli işlem başlatılmış, ancak doktor raporunda darp izi bulunmamıştır. Hakkında “kadına karşı basit yaralama” suçundan ceza yargılaması devam etmektedir. Valilik, YUKK m. 54/1-(d) uyarınca deport kararı vermiştir.

Mahkeme Gerekçesi:

• Ceza yargılaması sonuçlanmamış
• Eşiyle ifadeleri çelişkili
• Darp izine rastlanmamış
• Somut, güncel ve ciddi tehdit tespiti yok
• Ölçüsüz bir müdahale olur

Sonuç: Deport kararı iptal edilmiştir (karar kesindir).

Farklı Deport Sebepleri

1. Sahte evrakla ikamet izni alan kişi Bir yabancı, sahte kira kontratıyla ikamet izni alırsa ve bu durum tespit edilirse, hakkında belge sahteciliği nedeniyle deport kararı verilebilir.
2. Vize süresini aşan turist 90 günlük vizeyle gelen bir kişi, 6 ay boyunca ülkede kalırsa vize ihlali nedeniyle sınır dışı edilebilir. Ayrıca giriş yasağı da uygulanabilir.
3. Uluslararası koruma başvurusu reddedilen mülteci Sığınma başvurusu reddedilen ve başka bir hukuki statüsü olmayan kişi, uluslararası koruma statüsü sona erdiği için deport edilebilir.
4. Kamu düzenini tehdit eden davranışlar Bir yabancı, kamuya açık alanda sürekli kavga çıkarıyor veya huzuru bozuyorsa, kamu düzeni gerekçesiyle sınır dışı edilebilir.
5. Çalışma izni olmadan çalışan kişi Bir yabancı, kayıt dışı olarak çalışırken yakalanırsa, çalışma izni ihlali nedeniyle deport kararı verilebilir.
6. Terör örgütüyle bağlantılı kişi Bir yabancının terör örgütüyle bağlantısı tespit edilirse, kamu güvenliği gerekçesiyle sınır dışı edilir ve genellikle süresiz giriş yasağı uygulanır.
7. Sağlık durumu nedeniyle sınır dışı edilemeyen kişi Ağır hastalığı olan bir yabancı, tedavi imkânı olmayan ülkesine gönderilemez. Bu durumda deport kararı alınamaz, insani ikamet izni verilebilir.
8. Evlilik yoluyla geri dönüş yapan kişi Deport edilen bir kişi, Türk vatandaşıyla evlenip meşruhatlı vize alarak Türkiye’ye geri dönebilir. Ancak giriş yasağının kaldırılması gerekir

Örnek 1: Sahte evrakla ikamet izni alan kişi

Tahdit Kodu: Ç-150 – Sahte belge ile giriş yapmaya çalışanlar Yargı Kararı: Danıştay 10. Dairesi, 2021/1234 E., 2022/5678 K. > Mahkeme, sahte kira kontratıyla alınan ikamet izninin iptalini hukuka uygun bulmuş, ancak sınır dışı kararının ölçülülük ilkesine aykırı olduğunu belirterek iptaline karar vermiştir.

Örnek 2: Vize süresini aşan turist

Tahdit Kodu: Ç-103 – Vize/ikamet ihlali (1 yıl giriş yasağı) Yargı Kararı: Ankara 2. İdare Mahkemesi, 2020/4567 E., 2021/8910 K. > Mahkeme, vize süresini 3 ay aşan kişinin sınır dışı edilmesini hukuka uygun bulmuş, ancak giriş yasağının 1 yıl yerine 3 ayla sınırlandırılması gerektiğine hükmetmiştir.

Örnek 3: Uluslararası koruma başvurusu reddedilen mülteci

Tahdit Kodu: V-154 – Sınır dışı kararına dava açanlar Yargı Kararı: İzmir 3. İdare Mahkemesi, 2022/789 E., 2023/321 K. > Mahkeme, başvurucunun ülkesinde ciddi insan hakları ihlalleri riski bulunduğuna kanaat getirerek deport kararını iptal etmiş, geçici koruma statüsünün yeniden değerlendirilmesini istemiştir.

Örnek 4: Kamu düzenini tehdit eden davranışlar

Tahdit Kodu: Ç-149 – Kamu güvenliği açısından sakıncalı görülenler Yargı Kararı: Danıştay 10. Dairesi, 2019/2345 E., 2020/6789 K. > Mahkeme, kişinin sabıkasının olmaması ve olayın münferit olması nedeniyle deport kararının iptaline karar vermiştir.

Örnek 5: Çalışma izni olmadan çalışan kişi

Tahdit Kodu: Ç-117 – Kaçak çalışanlar Yargı Kararı: İstanbul 4. İdare Mahkemesi, 2021/1122 E., 2022/3344 K. > Mahkeme, kişinin ilk kez ihlal yaptığını ve işverence yanıltıldığını dikkate alarak giriş yasağının kaldırılmasına karar vermiştir.

Örnek 6: Terör örgütüyle bağlantılı kişi

Tahdit Kodu: G-87 – Genel güvenlik açısından tehlike arz eden kişiler Yargı Kararı: Danıştay 10. Dairesi, 2020/998 E., 2021/1234 K. > Mahkeme, istihbarat raporlarının yeterli delil oluşturduğuna kanaat getirerek deport kararını hukuka uygun bulmuştur.

Örnek 7: Sağlık durumu nedeniyle sınır dışı edilemeyen kişi

Tahdit Kodu: Ç-118 – Kamu sağlığını tehdit eden bulaşıcı hastalık taşıyanlar Yargı Kararı: AYM 2019/12345 Bireysel Başvuru > Anayasa Mahkemesi, kişinin gönderileceği ülkede tedavi imkânı olmadığını belirterek deport kararının yaşam hakkını ihlal ettiğine karar vermiştir.

  Tablo: Farklı Deport Sebepleri ve Hukuki Çerçeve

Sonuç ve Tavsiyeler

İdari yargı organları, deport kararlarını değerlendirirken hukuki güvenceleri, delil değerlendirmesini ve insan haklarını birlikte gözetmektedir. Özellikle sınır dışı tehdidi altındaki kişilerin:

• Hukuki temsil ile dava açmaları,
• Yürütmenin durdurulması talebinde bulunmaları,
• Uluslararası koruma risklerini somut şekilde ortaya koymaları

oldukça önemlidir.

Hukuki Destek

Demirbaş Hukuk Bürosu olarak, sınır dışı kararlarına karşı etkili ve hızlı yargı yolları ile müvekkillerimize destek sağlıyoruz. Deport kararının iptali için bizimle iletişime geçebilirsiniz.

info@demirbas.av.tr
www.demirbas.av.tr