İcra Hukukunda İşçilik Alacaklarının Haczi

(Kıdem, İhbar, Ücret, Vergi İadesi ve Daha Fazlası)

Yazar: Av. Kadir Kağan Demirbaş – Bursa

Giriş

İşçilik alacakları, işçinin emeğinin karşılığı olarak doğan haklardır. Ancak işçinin borçlu olduğu bir icra takibi bulunduğunda bu alacaklar da hacze konu olabilir. Peki hangi işçilik alacakları ne ölçüde haczedilebilir? Kıdem tazminatının tamamı icraya yatırılabilir mi? Ücretin sadece bir kısmı mı haczedilebilir? Vergi iade alacakları da hacze tabi midir?

Bu yazımızda, iş hukukunda sık karşılaşılan alacak türlerinin İcra ve İflas Hukuku bakımından haczedilebilirliğini Yargıtay kararları, mevzuat ve öğretideki görüşler çerçevesinde ayrıntılı olarak inceliyoruz.

Ücret Haczi 

İİK m. 83’e Göre Sınırlı Haciz

İcra ve İflas Kanunu m.83, işçinin ücretinin ancak 1/4’ünün haczedilebileceğini düzenlemektedir. Bu sınırlama, işçinin ve ailesinin temel geçim hakkını koruma amacı taşır.

Yargıtay 12. HD, 2004/16590 E., 2005/1515 K.

“Ücretin haczi, ancak dörtte biri oranında mümkündür. Ücretin kalan kısmı, işçinin geçimini temin etmesi için korunmuştur.”

Ücrete Dahil Ödemeler Nelerdir?

Yargıtay ve öğretide ücrete dahil sayılan kalemler:

• Temel maaş
• Fazla mesai ücretleri
• Hafta tatili, bayram, genel tatil ücretleri
• Prim, ikramiye, yol/yemek parası
• Toplu iş sözleşmesi farkları

Tüm bu kalemlerin sadece ¼’ü haczedilebilir.

Kıdem Tazminatının Haczi

Kıdem tazminatı, işçinin işyerindeki hizmet süresine karşılık toplu ödenen bir tazminattır. Yargıtay’a göre ücret niteliğinde değildir ve bu nedenle tamamı haczedilebilir.

Yargıtay 12. HD, 2015/26339 E., 2016/25442 K.

“Kıdem tazminatı, İİK m.83 kapsamında kısmi haciz koruması altında değildir. Tamamı haczedilebilir.”

Öğretide Görüşler:

• Prof. Dr. Sarper Süzek: “Kıdem tazminatı, çalışma süresinin sonunda doğan, sosyal nitelikte bir alacak olup ücret kapsamına girmez.”
• Prof. Dr. Nuri Çelik: “Bu tazminatın sosyal niteliği olsa da ücret sayılamayacağından tamamı haczedilebilir.”

İhbar Tazminatının Haczi

İhbar tazminatı da, sözleşmenin bildirim süresine uyulmaksızın feshedilmesinden doğar. Bu yönüyle ücret değil, tazminat niteliğindedir.

• Tamamı haczedilebilir.
• İİK m.83’e tabi değildir.

Vergi İade Alacakları

İşçiye yapılan vergi iadeleri, işveren kaynaklı ücret kapsamında değerlendirilmez. Devlet tarafından yapılan bu iadeler de tamamıyla haczedilebilir.

Vergi iadeleri, işçinin emeğinin karşılığı olarak işveren tarafından doğrudan yapılan bir ödeme olmadığından, İcra ve İflas Kanunu m. 83’teki “ücretin sadece ¼’ü haczedilebilir” kuralı bu alacaklar için geçerli değildir. Buna göre agi gibi vergi iadesi alacaklarının tamamı haczedilebilir.

Yargıtay 12. HD, 2004/16590 E., 2005/1515 K.

“Vergi iade alacakları ücret sayılmadığından tamamı hacze konu olabilir.”

Nafaka Alacakları ve Haciz

İcra takibi nafaka alacaklarına dayanıyorsa, hiçbir sınırlama olmaksızın işçinin tüm gelirleri (ücret, tazminat, vergi iadesi dâhil) haczedilebilir.

İİK m.83/1, son cümle:

“Nafaka alacaklarında bu sınırlama uygulanmaz.”

6. Hacze Rıza ve İİK m. 83/a

İİK m.83/a uyarınca, borçlu önceden hacze rıza gösteremez. Ancak haciz sırasında veya hacizden sonra yapılan rıza beyanları geçerlidir.

Yargıtay HGK, 2004/12-202 E., 2004/196 K., 31.03.2004

“Haciz tarihinden önce yapılan feragat geçersizdir; haciz sonrasında yapılan rıza geçerlidir.”

Tablo: İşçilik Alacaklarının Haciz Durumu 

Sık Sorulan Sorular (SSS)

✅ Kıdem tazminatının tamamı haczedilebilir mi?

Evet. Ücret sayılmadığı için tamamı haczedilebilir.

✅ İhbar tazminatının tamamı haczedilebilir mi?

Evet. Ücret değil, tazminattır. Sınırlama yoktur.

✅ Vergi iade alacakları haczedilebilir mi?

Evet. Ücret kapsamında olmadığından tamamı hacze tabidir.

✅ Ücretin tamamı haczedilebilir mi?

Hayır. Sadece ¼’ü haczedilebilir. Ancak nafaka için tamamı haczedilebilir.

✅ Hacze önceden rıza verilebilir mi?

Hayır. Ancak haciz gerçekleştikten sonra verilen rıza geçerlidir.

✅ Kıdem tazminatı hangi durumlarda haczedilir?

İşçinin borçları nedeniyle icra takibi başlatılmışsa, kıdem tazminatı haczedilebilir

✅ Kıdem tazminatı haczi için işverenin sorumluluğu var mı?

Evet, işveren icra müdürlüğünden gelen haciz talebine uymak zorundadır

✅ Kıdem tazminatı haczi için işçi itiraz edebilir mi?

İşçi, haciz işleminin hukuka aykırı olduğunu düşünüyorsa icra mahkemesine itiraz edebilir

Sonuç

İşçilik alacaklarının haczedilmesinde temel ayrım, alacağın ücret mi yoksa tazminat mı olduğudur. Ücret niteliğindeki alacaklar, genel kural gereği yalnızca ¼ oranında haczedilebilirken, tazminat niteliğinde olanlar (kıdem, ihbar, vergi iadesi vb.) tamamıyla haczedilebilir. Bu konuda gerek Yargıtay içtihatları gerek öğretideki baskın görüşler, uygulamayı netleştirmiştir.

Borçlunun hak kaybına uğramaması için, haciz sürecinde usul kurallarına uygun hareket edilmesi, icra dosyasına itiraz ve şikayet yollarının zamanında işletilmesi büyük önem taşır.

İcra Hukukunda İşçilik Alacaklarının Haczi