Ev Hizmetlerinde Çalışanların Kıdem Tazminatı

Ev hizmetlerinde çalışanlar, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun Ek-9. maddesi kapsamında sigortalı sayılmakta ve bu statü ile sosyal güvenlik haklarından (emeklilik, sağlık hizmeti vb.) yararlanabilmektedir. Ancak bu kişilerin çalışma ilişkileri, İş Kanunu’na değil, Türk Borçlar Kanunu’na (TBK) tabi olduğundan, İş Kanunu’na özgü olan bazı haklardan yararlanamazlar. Bu yazımızda ev hizmetlerinde çalışanların kıdem tazminatı uygulamaya yönelik bir bakış açısıyla incelenecektir.

EK-9 Çalışan Ne Demektir? 

Ev hizmetlerinde çalışanların sigortalılığı,  5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na, 21/3/2018 tarihli ve 7103 sayılı Kanunun 68 inci maddesiyle eklenen EK 9. Madde ile ile düzenlenmiştir. Bu kişilerin primleri de EK -9 açıklamasıyla yatırılmaktadır. Bu nedenle uygulamada sigorta hukuku yönünden ev hizmetlerinde 10 günden az veya fazla çalıştırılanlar Ek 9 çalışan olarak adlandırılmaktadır. Ev hizmetlerinde 10 gün ve daha fazla süreyle çalışanlar, Kanunun Ek Madde 9/1 fıkrası gereğince 1 Nisan 2015 tarihinden itibaren Kanunun 4’ üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine tabi sigortalılara (4-a) sağlanan haklardan aynı şekilde yararlanmaktadırlar.

Ev hizmetlerinde çalışanlardan, ay içinde çalışma saati süresine göre hesaplanan çalışma gün sayısı 10 günden az olanlar için ise çalıştırıldıkları süreyle orantılı olarak çalıştıranlarca 82’inci maddeye göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt sınırının %2’si oranında iş kazası ve meslek hastalığı sigortası primi ödenir. Ancak bu kişiler kendileri için ödenen primin otuz katının yüzde %32,5’ u oranında ek prim ödeyerek 4-1 sigortalılara sağlanan tüm haklardan yararlanabilirler. Ödenen primin yüzde 20’si malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları, yüzde 12,5’i genel sağlık sigortası primidir. 

Ev İşlerinde Çalışanlar (Ek-9) Kıdem Tazminatı Alabilir Mi?

Ev hizmetlerinde çalışanlar 5510 Sayılı Kanun’un Ek p maddesinde belirlenen koşullarda sigortalı sayılmakla birlikte İş Kanunu’na tabi olmadıkları için kıdem tazminatı alamazlar.  Ancak, Borçlar Kanunu’nda düzenlenen diğer bazı tazminat türlerinden örneğin ihbar tazminatından faydalanabilirler. 

Borçlar Kanunu m. 438 haklı bir sebep bulunmaksızın belirsiz süreli sözleşmeyi fesheden işvereni belirsiz süreli sözleşmelerde ihbar tazminatı, belirli süreli sözleşmelerde ise sözleşme sonuna kadar kazanabileceği miktarı, tazminat olarak,  ödemekle yükümlü tutmaktadır. Öte yandan TBK m. 432’ ye göre; işveren, belirsiz süreli hizmet sözleşmelerinde fesih bildirim süresine ait ücreti (ihbar tazminatı) peşin vermek suretiyle hizmet sözleşmesini feshedebilir. Aynı maddenin 2. Fıkrasında fesih bildirim süreleri; 1 yıla kadar çalışması olanlar için 2 hafta, 1-5 yıl arası çalışmış olan işçiler için 4 hafta, 5 yıldan fazla çalışan kişiler için ise 6 hafta olarak belirlenmiştir. 

Belirli süreli hizmet sözleşmesinin, işveren tarafından, haklı bir sebep bulunmaksızın, feshi halinde işçiye sözleşmenin geriye kalan sürelerine ait bakiye süre tazminatı ödenir. 

Ev Hizmetlerinde Çalışanlar Hangi Tazminat Haklarına Sahiptir?

Her ne kadar kıdem tazminatı hakkı bulunmasa da, Türk Borçlar Kanunu (TBK) kapsamında bazı durumlarda ihbar tazminatı ve diğer sözleşme feshi kaynaklı tazminatlar talep edilebilir.

1. İhbar Tazminatı (TBK m. 432)

Türk Borçlar Kanunu’na göre, belirsiz süreli hizmet sözleşmelerinin feshi halinde, işverenin işçiye önceden haber vermesi veya bildirim süresine ait ücreti peşin ödemesi gerekir. Aksi takdirde işverenin ihbar tazminatı ödeme yükümlülüğü doğar.

TBK m. 432/2’ye göre fesih bildirim süreleri:

• Hizmeti 1 yıla kadar süren işçi için 2 hafta,

• Hizmeti 1 yıldan 5 yıla kadar süren işçi için 4 hafta,

• Hizmeti 5 yıldan fazla süren işçi için 6 hafta olarak belirlenmiştir.

Bu süreye uymadan yapılan fesihlerde, sürelere karşılık gelen ücret tutarı kadar ihbar tazminatına hükmedilebilir.

2. Bakiye Süre Tazminatı (TBK m. 438)

Ev işlerinde belirli süreli bir hizmet sözleşmesi yapıldıysa ve işveren, haklı bir sebep olmaksızın sözleşmeyi süresinden önce feshederse, TBK m. 438 uyarınca işçiye sözleşmenin kalan süresi boyunca kazanabileceği ücret tutarında bir tazminat ödemesi gerekir. Bu, uygulamada “bakiye süre tazminatı” olarak adlandırılır.

Bu hüküm sayesinde belirli süreli sözleşme ile çalıştırılan ev işçileri, sözleşmenin süresine sadık kalınmaması halinde zararlarının tazminini talep edebilirler.

Ev Hizmetlerinde Çalışanlar İşe İade Davası Açabilir Mi? 

Ev hizmetlerinde çalışanlar, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun Ek-9. maddesi kapsamında sigortalı sayılmakta ve bu statü ile sosyal güvenlik haklarından (emeklilik, sağlık hizmeti vb.) yararlanabilmektedir. Ancak bu kişilerin çalışma ilişkileri, İş Kanunu’na değil, Türk Borçlar Kanunu’na (TBK) tabi olduğundan, İş Kanunu’na özgü olan kıdem tazminatından yararlanmaları mümkün olmadığı gibi yine aynı sebeple iş güvencesi kapsamında da değillerdir. Dolayısıyla, işe iade davası açamazlar. Ancak Borçlar Kanunu m. 434 işçiye haksız fesihlere karşı belirli bir koruma da sağlamaktadır. Buna göre işveren, hizmet akdinin fesih hakkının kötüye kullanılarak sona erdirildiği durumlarda, işçiye fesih bildirim süresine ait ücretin üç katı tutarında tazminat ödemekle yükümlüdür.  Buna göre koşulları oluşmuşsa işçi çalışma süresine göre 4.5 aylık ücreti tutarında kötü niyet tazminatı talep edebilir. 

Ev İşlerinde Çalışanların (Ek-9) İşçilik Hakları Nelerdir?

Ev işlerinde çalışanlar, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 4’üncü maddesine göre iş kanunu kapsamında olmadıklarından bu kanun kapsamına giren çalışanlara (işçilere) tanınan haklardan yararlanamamaktadırlar. Ancak özellikle 6098 sayılı Borçlar Kanunu hizmet sözleşmesi ile ilgili ayrıntılı hükümler sevk etmiş bulunduğundan ev hizmetlerinde çalışanların hakları Borçlar Kanunu ve diğer kanun hükümlerine göre alınmalıdır. Ev işlerinde çalışanların işçilik hakları konusunda linkteki makalemize bakabilirsiniz.

Ev Hizmetlerinde Çalışanların Kıdem Tazminatı