Yargıtay Kararları Işığında Uyuşturucu Kullanımının Velayet Hakkına Etkisi

Velayet davaları, çocuğun üstün yararının korunması esasına dayanır. Özellikle ebeveynlerden birinin uyuşturucu kullanımı gibi ağır olumsuzluklar söz konusu olduğunda, mahkemeler daha hassas bir değerlendirme yapmaktadır. Türkiye’de yüksek yargı organı olan Yargıtay’ın kararlarına bakıldığında, uyuşturucu kullanımı, velayet hakkı yönünden mutlak olumsuzluk sebebi olarak görülmektedir. Bu yazımızda, uyuşturucu kullanımının velayet davalarındaki etkisini Yargıtay kararları çerçevesinde ele alacak ve konunun detaylarını inceleyeceğiz.

Uyuşturucu Kullanımı Velayeti Neden Olumsuz Etkiler?

Çocuğun fiziksel, ruhsal ve psikolojik gelişimi, ebeveynin yaşam tarzı ile doğrudan ilişkilidir. Uyuşturucu kullanan bir ebeveynin çocuğa sağlıklı, güvenli ve istikrarlı bir yaşam sunamayacağı öngörülür. Bu nedenle Yargıtay, uyuşturucu kullanım geçmişi bulunan kişilerin velayet hakkını ciddi şekilde sınırlandırmakta veya tamamen ortadan kaldırmaktadır.

Yargıtay kararlarında öne çıkan temel yaklaşımlar şunlardır:

• Uyuşturucu kullanımı, velayet için tek başına yeterli olumsuz bir gerekçe olarak kabul edilmektedir.

• Uyuşturucuyu bırakmış olmak, olumsuz etkinin ortadan kalktığı anlamına gelmemektedir.

• Çocuğun beyanı veya sosyal inceleme raporu aksini söylese bile, uyuşturucu kullanımı velayet için engel teşkil etmeye devam edebilir.

• Ceza mahkemesi kararı olmasa bile, tanık beyanları gibi deliller yeterli kabul edilebilmektedir.

Yargıtay’ın Önemli Kararları

1. Uyuşturucu Bırakılsa Bile Velayet Verilmez

Yargıtay 2. Hukuk Dairesi’nin 27.02.2019 tarihli kararında (E: 2019/906, K: 2019/1745), uzun süreli uyuşturucu kullanımının, daha sonra bırakılmış olsa bile, çocuğun üstün yararı gereği velayetin değiştirilmesine sebep olacağı vurgulanmıştır. Bu karar, velayet hakkının geçmiş yaşam tarzından bağımsız düşünülemeyeceğini net bir şekilde ortaya koymuştur.

2. Velayet Kamu Düzeni Konusudur

Yargıtay 2. Hukuk Dairesi 2018 yılında verdiği bir kararda (E: 2016/10592, K: 2018/1617), annenin temyiz başvurusu bulunmamasına rağmen, uyuşturucu kullandığı sabit olan babaya velayet hakkı verilmesini re’sen inceleyerek bozmuştur. Velayet davalarının kamu düzenine ilişkin olduğu ve mahkemenin tarafların itirazı olmasa bile müdahale edebileceği ifade edilmiştir.

3. Cezaevinden Tahliye Olmak Yetmez

Başka bir kararda (Yargıtay 2. HD., E: 2016/1465, K: 2016/2213), uyuşturucu suçlarından dolayı cezaevinde kalmış bir annenin tahliye olduktan sonra dahi çocuğun velayetinin kendisine verilmemesine karar verilmiştir. Geçmişteki suçların çocuk üzerindeki etkisinin sürdüğü kabul edilmiştir.

4. Ceza Mahkumiyet Kararı Olmasa Bile Tanık Beyanları Yeterlidir

Yargıtay 2. Hukuk Dairesi, 02.10.2014 tarihli kararında (E: 2014/8526, K: 2014/19193), babanın uyuşturucu madde kullandığına dair ceza mahkemesi kararı olmamasına rağmen, tanık ifadelerine dayanarak velayeti anneye vermiştir. Bu karar, uyuşturucu kullanımının ispatı açısından cezai mahkumiyetin şart olmadığını göstermektedir.

Uyuşturucu Kullanımı ve Velayet Bağlamında Yargıtay Karar Özetleri

Yargıtay uyuşturucu kullanımını, velayet hakkı yönünden, mutlak nitelikte olumsuz bir durum olarak değerlendirmektedir.

• Yüksek Mahkeme çok yeni bir kararında, ‘uzun süreli uyuşturucu kullanımının, sonradan bırakılsa bile, velayetin değiştirilmesini gerektireceğine, çocuğun üstün yararının gerektirmesi halinde görüşlerinin aksine de karar verilebileceğine’ hükmetmiştir. (Yargıtay 2. HD. E: 2019/906, K: 2019/1745 , T: 27.02.2019)
• 2. Hukuk Dairesi bir başka kararında, annenin temyizi bulunmadığı halde, velayetin kamu düzenine ilişkin olduğunu belirterek dosyayı bu yönden re` sen incelemiş ve müşterek çocuğun velayet haklarının, uyuşturucu kullanan ve bu konuda ceza mahkemesince mahkum edilmiş olan babaya verilmiş olması nedeniyle kararı bozmuştur. (Yargıtay 2. HD. E: 2016/10592 , K: 2018/1617 , T: 08.02.2018 )
• Yine bir başka kararda, uyuşturucu suçlarından cezaevinde kalmış olan anneye tevdi edilmiş olan velayetin, anne tahliye olduğu halde, kaldırılmasına karar verilmiştir. (Yargıtay 2. HD. E: 2016/1465 , K:2016/2213 , T: 10.02.2016)
• Yargıtay 2. Hukuk Dairesi başka bir kararında ise sosyal hizmet uzmanı tarafından düzenlenen raporda velayetin babada kalmasının uygun olduğunun belirtilmesine ve uyuşturucu kullanımının bir ceza mahkemesi kararıyla sabit olmamasına rağmen , baba hakkında uyuşturucu madde kullanma iddiası bulunduğu gerekçesiyle, velayetin anneye tevdi edilmesi gerektiğini belirtmiştir. Bu olayda ilginç olan babanın uyuşturucu madde kullandığının bir ceza mahkemesi kararıyla sabit olmamasıdır. Yargıtay, tanıkların babanın uyuşturucu kullandığı yönündeki beyanlarını esas alarak karar vermiştir. (Yargıtay 2. HD. E: 2014/8526 , K: 2014/19193 , T: 02.10.2014 )

Uyuşturucu Kullanımı ve Velayet Hakkının Kanuni Yönü

Türk Medeni Kanunu’na göre, ebeveynlerin çocukları üzerindeki velayet hakları kamu düzeniyle doğrudan ilişkilidir. Uyuşturucu madde kullanımı, çocuğun sağlıklı gelişimini tehlikeye sokan bir unsur olduğundan, mahkemeler velayet hakkını sınırlandırabilir veya kaldırabilir.

Öte yandan Türk Ceza Kanunu’na göre, uyuşturucu suçlarından kesinleşmiş mahkumiyet halinde, kişinin alt soyu üzerindeki velayet hakkı, cezaevinde kaldığı sürece kaldırılmaktadır. Ancak Anayasa Mahkemesi’nin verdiği iptal kararları doğrultusunda, bu yasak ceza süresinin sona ermesiyle birlikte otomatik olarak ortadan kalkmaktadır.

Çocuğun Üstün Yararı ve Mahkemelerin Takdir Yetkisi

Tüm bu kararlar, mahkemelerin temel amacının çocuğun üstün yararını korumak olduğunu göstermektedir. Mahkeme, uyuşturucu kullanımına ilişkin kesin bir mahkumiyet aramaksızın, mevcut deliller ışığında karar verebilir. Çocuğun velayetinin uyuşturucu bağımlılığı geçmişi olan ebeveyne verilmesi, olağanüstü istisnalar dışında mümkün görülmemektedir.

Velayet davalarında sosyal inceleme raporları, tanık beyanları, ebeveynlerin yaşam koşulları ve çocukla ilişkileri detaylı şekilde değerlendirilir. Ancak uyuşturucu kullanımı gibi ağır durumlar varsa, bu durumun diğer deliller karşısında bile öncelikli etkisi bulunmaktadır.

Sonuç: Uyuşturucu Kullanımı Velayet Hakkını Mutlaka Etkiler

Yargıtay’ın içtihatları çerçevesinde, uyuşturucu kullanımı velayet hakkı üzerinde mutlak ve doğrudan olumsuz bir etki yapmaktadır. Çocuğun üstün yararı ilkesine dayalı olarak, ebeveynin geçmişteki veya mevcut uyuşturucu kullanımı mahkeme tarafından mutlaka dikkate alınmakta ve gerekli görüldüğü hallerde velayet hakkı elinden alınmaktadır.

Kararlardan görüldüğü üzere Yargıtay, bırakmış olsalar bile ebeveynden birinin uyuşturucu geçmişi bulunmasını mutlak olumsuz bir durum olarak değerlendirmekte, ilgili tarafın temyizi olmasa dahi velayetin kamu düzeninden olduğunu belirterek, iddiayı re` sen incelemekte, bu konuda sosyal inceleme raporu içeriği ile küçüğün aksi yöndeki beyanlarını dikkate almamakta, uyuşturucu kullanımının ceza mahkemesi kararıyla tespit edilmiş olmasını da aramamaktadır.

Uyuşturucu kullanımının bırakılmış olması ya da ceza mahkemesince sabit bulunmaması, tek başına velayet için olumlu bir sonuç doğurmamaktadır. Boşanma ve velayet davalarında tarafların uzman bir avukattan hukuki destek alması, hak kaybı yaşanmaması açısından büyük önem taşımaktadır.

Öte yandan uyuşturucu suçlarından mahkumiyet halinde, ceza mahkumiyetinin kanuni sonucu olarak kişi alt soyu üzerindeki velayet haklarından mahrum bırakılmaktadır. Ancak Anayasa mahkemesinin iptal kararı nedeniyle bu yasak hükümlünün cezaevinde kaldığı süre için söz konusu olacaktır.

Avukat Hüseyin Demirbaş – Demirbaş Avukatlık Bürosu – Bursa – Nisan 2025