⚖️Kıdem Tazminatında Kısmi Ödeme ve TBK m.100 Kapsamında Mahsup Sırası

(Yargıtay Kararları ve Öğretideki Görüşler Işığında Güncel Değerlendirme)

✍️Giriş

Kıdem tazminatı, işçinin iş sözleşmesinin kanunda öngörülen sebeplerle sona ermesi halinde, işveren tarafından ödenmesi gereken bir tazminat türüdür. Bu alacak kalemi, iş sözleşmesinin sona erdiği tarihte muaccel hale gelir ve işveren temerrüde düşer. Ancak uygulamada işverenler bu alacağı kimi zaman kısmen ödeyebilmektedir. Bu durumda, kısmi ödemelerin nasıl mahsup edileceği sorusu gündeme gelir. Türk Borçlar Kanunu’nun 100. maddesi ve yerleşik Yargıtay içtihatları, bu konuda yol gösterici niteliktedir.

Kıdem Tazminatının Muacceliyeti ve Temerrüt

İşçinin kıdem tazminatı alacağı, iş sözleşmesinin sona erdiği tarihte muaccel olur. Yargıtay bu konuda istikrarlı bir şekilde şu görüşü benimsemektedir:

“İşçinin ihbar ve kıdem tazminatı ile yıllık izin ücreti sözleşmenin feshi ile muaccel hale gelir. İşveren, sözleşmenin feshedildiği tarihte temerrüde düşer.”
(Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, E: 2009/36097, K: 2012/1761, T: 25.01.2012)

Bu temerrüt haliyle birlikte, işverence ödenmeyen kıdem tazminatı tutarı için faiz işlemeye başlar. Uygulanacak faiz oranı, fesih tarihinde bankalarca mevduata uygulanan en yüksek faiz oranıdır:

“Kıdem tazminatı için uygulanması gereken faiz, temerrüdün gerçekleştiği zamanda bankalarca bir yıllık mevduata uygulanan en yüksek faiz oranı olmalıdır.”
(Yargıtay 22. Hukuk Dairesi, E: 2013/6086, K: 2014/478, T: 04.03.2014)

TBK m.100 Kapsamında Kısmi Ödemelerin Mahsup Sırası

Kanuni Düzenleme

Türk Borçlar Kanunu’nun 100. maddesi (mülga Borçlar Kanunu m.84), kısmi ödeme yapılması halinde bu ödemenin öncelikle borcun fer’î unsurlarına, yani faiz ve giderlere mahsup edileceğini açıkça düzenlemiştir:

TBK m.100/1:
“Borçlu, birden fazla borç kalemini kapsayan bir borcun sadece bir kısmını ödediğinde, bu ödeme öncelikle faize ve giderlere, daha sonra asıl borca mahsup edilir.”

Yargıtay Uygulaması

Yargıtay da TBK m.100 hükmünü esas alarak, kısmi ödemelerin faiz ve yargılama giderlerine mahsup edilmesi gerektiğini kabul etmektedir:

❗ “Temerrüde düşmüş olan işverenin yaptığı kısmi ödeme, işçinin bu hususta beyanda bulunup bulunmadığına bakılmaksızın öncelikle faiz ve masraflara mahsup edilmelidir.”
(Yargıtay 22. Hukuk Dairesi, E: 2016/15556, K: 2019/13457, T: 19.06.2019)

Bu uygulama, hem işçinin korunması ilkesine hem de alacaklının yapılan ödemeler nedeniyle zarara uğramamasına hizmet eder.

Öğretideki Görüşler: Alacaklının Rıza Göstermesi Halinde Sonuç

Öğretide baskın görüş, kısmi ifanın reddedilmemesi halinde, alacaklının bu kabule bağlı olarak zarara uğramaması gerektiğini ifade eder. Bu nedenle ödeme, faiz ve giderlere mahsup edilerek alacaklının menfaati korunmalıdır.

“Alacaklı, borçlunun menfaatine olacak şekilde kısmi ifayı reddetmemişse; yapılan kısmi ödeme, faiz ve masraflar yerine ana borçtan düşülerek alacaklının zararına sonuç doğurmamalıdır.”

Bu yorum, aşağıdaki Yargıtay kararında da aynen benimsenmiştir:

“Kısmi ödeme olduğu sonucuna varılırsa, BK’nın 84. maddesi devreye girer. Kısmi tediyenin, alacaklı lehine sonuç verecek şekilde mahsubu gerekir. Anılan maddenin birinci fıkrasına göre, ödeme evvela faiz ve giderlere mahsup edilir.”
(Yargıtay 12. Hukuk Dairesi, E: 1988/8525, K: 1989/3949, T: 21.03.1989)

⛔Uygulamada Sık Yapılan Hatalar

1. Kısmi ödemenin doğrudan ana paraya mahsup edilmesi:
   Bu durum, işçinin faiz alacağından mahrum kalmasına yol açabilir ve hakkaniyete aykırıdır.
2. İşçinin beyanının dikkate alınmaması:
   Oysa Yargıtay uygulamasında, işçinin mahsup sırasına ilişkin beyanı olmasa dahi, ödeme sırası TBK m.100 gereği belirlenmelidir.
3. Faizin yanlış hesaplanması:
   Hesaplamalar yapılırken fesih tarihinden itibaren uygulanacak en yüksek mevduat faizi esas alınmalıdır.

✅ Sonuç ve Değerlendirme

Kıdem tazminatı alacaklarında kısmi ödeme yapılması halinde, öncelikle faiz ve yargılama giderlerinin mahsup edilmesi, kalan tutarın ana borçtan düşülmesi gerekir. Bu kural, hem Türk Borçlar Kanunu’nun 100. maddesi hem de Yargıtay içtihatları ile netleşmiştir. Ayrıca işçinin menfaatini koruyan bu uygulama, iş hukuku alanındaki zayıf tarafın korunması ilkesine de uygundur.

Demirbaş Hukuk Bürosu ☎️

Av. Hüseyin Demirbaş – Stj. Av. Kadir Kağan Demirbaş
Bursa, 2025

Kısmi olarak Ödenen Kıdem Tazminatı Tutarının Bk Md. 100 Gereğince Öncelikle Faiz Ve Giderlere Mahsup Edilmesi (Önceki versiyon) 

Kıdem tazminatı alacağı, akdin fesih tarihinden itibaren muaccel olur ve bu alacağa fesih tarihinden itibaren en yüksek banka mevduat faizi işletilir. Yargıtayın yerleşik uygulaması da bu yöndedir.

‘İşçinin ihbar ve kıdem tazminatı ile yıllık izin ücreti sözleşmenin feshi ile muaccel hale gelir. 1475 sayılı İş Kanununun 14 ve 4857 sayılı İş Kanununun 120. maddesi uyarınca, işveren kıdem tazminatı borcu bakımından iş sözleşmesinin feshedildiği tarihte temerrüde düşer.’ (Yargıtay 9. Hukuk Dairesi E: 2009/36097 K: 2012/1761 T: 25.1.2012)

‘Bu durumda kıdem tazminatı için uygulanması gereken faiz, ödeme gününün kararlaştırıldığı ya da temerrüdün gerçekleştiği zamanda bankalarca bir yıllık mevduata uygulanan en yüksek faiz oranı olmalıdır.’ (Yargıtay 22. Hukuk Dairesi E: 2013/6086 K: 2014/478 T: 04.03.2014) 

Kısmi olarak yapılan kıdem tazminatı ödemeleri BK m.100 (eBK m.84) gereğince öncelikle faiz ve giderlere mahsup edilmeli kalanı anaparadan düşülmelidir.

‘İşçinin işverenden bir alacağının, örneğin sadece kıdem tazminatı alacağının bulunduğu durumlarda, kısmi ödeme nedeniyle mahsup işlemi Borçlar Kanunu`nun 100. maddesi çerçevesinde yapılacaktır. Dairemiz uygulamasına göre, temerrüde düşmüş olan işverenin yaptığı kısmi ödeme işçinin bu hususta beyanda bulunup bulunmadığına bakılmaksızın öncelikle faiz ve masraflara mahsup edilmelidir.’ (Yargıtay  22.  Hukuk  Dairesi  E: 2016/15556  K: 2019/13457  T: 19.06.2019) 

eBK m.84’e dayalı  kısmi ifa kavramını,  TBK m.100/I düzleminde de aynen ele alan öğretide hakim bakış açısına göre; alacaklı borçlunun belli ve muaccel borcu için yapmış olduğu “kısmi ifa” talebini reddedebilecekken borçlunun menfaatine olacak şekilde reddetmemişse; alacaklı, bu kabulünden dolayı, yapılan kısmi ifanın faiz ve giderler yerine ana borçtan mahsup edilmesi yoluyla ayrıca bir zarara uğramamalıdır. Yargıtay` ın yukarıda ve aşağıda alıntılanan içtihatlarına yansıyan bakış açısı da budur. 

“…Borçlu bankanın takipten önce 23.3.1987 tarihli yazısında açıkladığı biçimde, 26.3.1987`de yatırdığı 3.612.150 TL. “kısmi ödeme” niteliğinde olup olmadığı noktası üzerinde önemle durulmalıdır. Kısmi ödeme olduğu sonucuna varılır ise, BK`nun 68. maddesine göre, alacaklı kısmi ödemeyi kabule zorlanamaz. Olaydaki gibi reddedilmemesi nedeni ile, BK`nun 84. Maddesi devreye girmiştir. Kısmi tediyenin alacaklı lehine sonuç verecek şekilde mahsubu gerekir. Anılan maddenin birinci fıkrasına nazaran, kısmi ödeme evvela faiz ve giderlere mahsup edilir, borcun bu eklentilerinin ödenmesine yeterli olursa, asıl alacağın mahsup işlemine sıra gelir..” (Yargıtay  12.  Hukuk  Dairesi  E: 1988/8525  K: 1989/3949   T: 21.3.1989) 

Demirbaş Hukuk Bürosu – Avukat Hüseyin Demirbaş – Stj. Av. Kadir Kağan Demirbaş  Bursa – 25 Mart 2021 

Kıdem Tazminatında Kısmi Ödeme ve TBK m.100 Kapsamında Mahsup Sırası