️

Hamilin Cirantaya Müracaatı: Bono’da Protesto Şart mı?

Bono (diğer adıyla emre muharrer senet), ticari ilişkilerde sıkça kullanılan ve borçlunun, belirli bir miktar parayı belirli bir tarihte ödeyeceğini taahhüt ettiği kambiyo senedidir. Bonoda alacaklının, yani hamilin, cirantalara başvurarak senet bedelini tahsil etmesi mümkündür. Ancak bu müracaatın geçerli bir protesto şartına bağlı olup olmadığı önemli bir hukuki sorundur.

Bu yazıda, bonoda cirantaya başvuru hakkının protestoya bağlanıp bağlanmadığını, Türk Ticaret Kanunu (TTK) çerçevesinde inceliyoruz.

Temel Kavramlar: Hamil, Ciranta ve Müracaat Hakkı

• Hamil: Senedin lehtarından ya da önceki ciro silsilesinden senedi devralmış kişidir.
• Ciranta: Bonoyu devreden, senet arkasına ciro ederek başkasına veren kişidir.
• Müracaat Hakkı: Vadesinde ödenmeyen bonoda, hamilin cirantalara ve düzenleyene başvurarak senet bedelini isteme hakkıdır.

⚖️ Bonoda Protesto: TTK Ne Diyor?

Türk Ticaret Kanunu Madde 778/1-b.3 açıkça belirtmektedir:

“Poliçeye ait hükümlerin bonolara da uygulanacağı” öngörülmüştür.

Dolayısıyla, bononun ödenmemesi halinde müracaat hakkı da poliçe hükümleriyle paralel şekilde protestoya bağlanmıştır.

Hamilin Cirantaya Müracaatı İçin Protesto Gerekli mi?

Evet. TTK m. 722 hükmü bono açısından da kıyasen uygulanır. Vadesinde ödenmeyen bonoda:

• Hamilin, müracaat hakkını (düzenleyene, cirantalara ve avaliste karşı) kullanabilmesi için protesto çekmesi zorunludur.

Aksi takdirde, hamilin müracaat hakkı düşer ve yalnızca doğrudan borçluya (bonoda düzenleyen) başvuru imkânı kalır.

⏳ Protestonun Süresi ve Şekli

Bonoda protesto, vade tarihini takip eden iki iş günü içinde ve noter aracılığıyla düzenlenmelidir. Bu süreye uyulmaması, müracaat hakkının sona ermesine neden olur.

⚠️ Protestoya Gerek Olmayan Haller

Bazı durumlarda bonoda protesto yapılmaksızın da cirantalara müracaat mümkündür. Bu haller şunlardır:

1. ✅ “Protestosuz” Kaydı Varsa
   Bononun üzerine “protestosuz” (ya da “ihbarsız” gibi) ibare yazılmışsa, protesto çekmeye gerek kalmaz (TTK m. 725 kıyasen).
2. ✅ Düzenleyen İflas Etmişse veya Ödemeyeceğini Açıklamışsa
   Hamil, iflas durumunu veya açık ödeme reddini protesto yerine geçen belgelerle ispat edebilir.
3. ✅ Cirantalarla Sözleşmesel Özel Hüküm Varsa
   Taraflar arası bono düzenlenirken açık şekilde protestonun kaldırıldığına dair anlaşma yapılmış olabilir.

Yargıtay Uygulaması

Yargıtay içtihatlarına göre, bonoda cirantalara ve avaliste karşı müracaat için protesto şarttır. Protesto çekilmeyen bonolarda, cirantaya karşı açılan dava eksik şart nedeniyle reddedilmekte, aynı şekilde cirantaya karşı yapılan icra takibi, borçlunun talebi üzerine icra mahkemesince iptal edilmektedir.  

Örnek:

Yargıtay 11. HD, 2012/8661 E. – 2013/17077 K.
“Bonoda protesto yapılmamışsa cirantanın sorumluluğuna gidilemez. Hamilin müracaat hakkı düşmüştür.”

Özet Tablo: Bonoda Protesto ve Müracaat

✅ Sonuç

Bono alacaklısı (hamil), vadesinde ödenmeyen bonoya karşı cirantaya müracaat etmek istiyorsa, protesto şartını yerine getirmelidir. Bu yükümlülük, Türk Ticaret Kanunu’nun poliçe hükümlerini bonoya da uygulaması sebebiyle geçerlidir.

Ancak senet üzerinde “protestosuz” kaydı varsa veya borçlunun iflası gibi özel bir hal söz konusuysa, protesto şartı ortadan kalkar.

Bu nedenle, bonoya dayalı alacak takibinde hatasız ve zamanında işlem yapılması, alacaklının hak kaybına uğramaması için hayati önem taşır.

⚖️ Hamilin Cirantaya Müracaatı ve Protesto Şartı – Yargıtay Karar İncelemesi 

Bonoya dayalı alacak takibinde, hamilin düzenleyene (keşideciye) ve cirantalara karşı başvuru hakkı, protesto şartıyla yakından ilgilidir. Bu konu, Demirbaş Hukuk Bürosu arşivinden alınan Yargıtay 12. Hukuk Dairesi’nin 07.07.2006 tarihli içtihadında açık ve net biçimde vurgulanmıştır. 

Bu yazıda, söz konusu kararın öne çıkan yönlerini Türk Ticaret Kanunu (6762 sayılı mülga TTK) hükümleri ve güncel uygulama ışığında analiz edeceğiz.

Kararın Künyesi:

• Mahkeme: T.C. Yargıtay 12. Hukuk Dairesi
• Esas No: 2006/11961
• Karar No: 2006/15028
• Karar Tarihi: 07.07.2006
• İlgili Kanunlar: 6762 sayılı TTK m. 626, 642, 690
• Konu: Hamilin müracaat hakkının protesto şartına bağlı olup olmadığı

Kararın Özeti:

Hamil, protesto edilmeyen bir bonoda yalnızca cirantalara karşı olan müracaat hakkını kaybeder. Ancak keşideciye (bonoyu düzenleyen asıl borçluya) karşı müracaat hakkı protesto şartına bağlı değildir. Bu nedenle protesto edilmeyen senede dayanılarak keşideciye karşı takip yapılabilir.

⚖️ Hukuki Değerlendirme:

1. Bonoda Protesto Zorunluluğu

6762 sayılı mülga TTK m. 690 ve atıf yaptığı m. 626 ve 642 uyarınca:

• Hamil, senedin ödenmemesi halinde cirantalara ve avalistlere müracaat edebilmek için protesto yaptırmak zorundadır.
• Ancak düzenleyene (keşideciye) karşı bu tür bir protesto zorunluluğu yoktur.

2. Kararın Uygulamaya Etkisi

Bu karar ile Yargıtay, alacaklı hamillerin keşideciye karşı doğrudan takip hakkını protestoya bağlamayarak, takip hukukunun pratik işleyişini korumuş ve borçlunun sırf protesto yapılmadığı gerekçesiyle sorumluluktan kurtulmasını engellemiştir.

Önemli Noktalar

Kararın Güncel TTK ile Uyumu

2012 yılında yürürlüğe giren 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda da (m. 778 vd.) benzer hükümler muhafaza edilmiştir. Yeni TTK da, bonolara poliçe hükümlerinin uygulanmasını öngördüğünden, bu kararın günümüzde de geçerliliğini koruduğu söylenebilir.

✅ Sonuç

Yargıtay 12. Hukuk Dairesi’nin bu kararıyla;

• Keşideciye karşı açılan icra takibinde protesto yapılmamış olsa bile takip geçerli kabul edilmiştir.
• Ancak cirantalara başvurulacaksa protesto şartı yerine getirilmelidir.

Bu karar, senet alacaklılarının haklarını koruyan ve uygulamada sık karşılaşılan teknik itirazların önünü kesen önemli bir içtihattır.

Hamilin Cirantaya Müracaatının Senedin Protesto Edilmesi Şartına Bağlı Bulunduğu

T.C.
YARGITAY
12. Hukuk Dairesi

Esas: 2006/11961
Karar: 2006/15028
Tarih: 07.07.2006

ÖZET: Somut olayda olduğu gibi bonolarda keşideci protesto edilmemişse hamil ancak lehtar ve varsa sair cirantalara karşı müracaat hakkını kaybeder. Hamilin keşideciye müracaatı ise protesto şartına bağlı değildir. Bu yöndeki şikayetin reddi gerekir.

(6762 sayılı TTK. m. 626, 642, 690)

KARAR METNİ:
Mahkeme kararının müddeti içerisinde temyizen incelenmesi alacaklı vekili tarafından istenmesi üzerine bu işle ilgili dosya mahallinden daireye gönderilmiş olmakla okundu ve gereği görüşülüp düşünüldü:

TTK.nun 690. maddesinin göndermesiyle bonolar hakkında uygulanması gereken TTK.nun 626 ve 642. maddeleri gereğince keşideci protesto edilmediği takdirde hamil ancak lehtar ve varsa sair cirantalara karşı müracaat hakkını kaybeder. Olayımızda hamil keşideci borçluları takip ettiğinden bu halde borçluların protesto edilmemiş olması haklarında takip yapılmasına engel değildir. Mahkemece yukarda belirtilen gerekçelerle bu husustaki şikayetin reddi ile borçluların sair itiraz sebebi incelenerek olumlu olumsuz bir karar vermek gerekirken yazılı biçimde hüküm tesisi isabetsizdir.

SONUÇ : Alacaklı vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile mahkeme kararının yukarda yazılı sebeplerle İİK. 366 ve HUMK.nun 428. maddeleri uyarınca BOZULMASINA, 07.07.2006 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.

Hamilin Cirantaya Müracaatının Senedin Protesto Edilmesi Şartına Bağlı Bulunduğu