Mirastan Mal Kaçırma veya Muris Muvazaası Davaları

⚖️ Miras Hukuku Nedir?

Miras hukuku, bir gerçek kişinin ölümü veya gaipliğine karar verilmesi halinde bu kişiye ait malvarlığının kimlere (yasal ve atanmış mirasçılar) nasıl geçeceğini düzenleyen özel hukuk dalıdır. 

Paylaştırma kanun hükümlerine ve varsa miras bırakan tarafından düzenlenmiş vasiyetnameye göre yapılır. Türk Medeni Kanunu’nun üçüncü kitabı olan “Miras Hukuku” başlığı altında, mirasçılar, mirasın intikali, mirasın paylaşımı, saklı paylar, vasiyetname ve miras sözleşmeleri, reddi miras gibi konular detaylı şekilde düzenlenmiştir.

Miras hukuku, bireyin ölümünden sonra malvarlığının (terekenin) nasıl dağıtılacağına dair hem kamu düzeni hem özel irade hükümlerini dengelemeye çalışır. Miras paylaşımı, yasal düzenlemelere göre yapılabileceği gibi, miras bırakanın sağlığında yaptığı ölüme bağlı tasarruflar (vasiyetname, miras sözleşmesi) doğrultusunda da şekillenebilir.

Miras Hukukunun Temel Kavramları

1. Mirasbırakan (Muris):

Ölümüyle birlikte miras bırakan gerçek kişidir. Miras hukuku hükümleri, bu kişinin ölümüyle işlerlik kazanır.

2. Mirasçı:

Mirası devralan gerçek veya tüzel kişilerdir. İki ana başlıkta değerlendirilir:

• Yasal mirasçılar: Kanunda belirlenmiş kan hısımları, sağ kalan eş ve devlet.

• Atanmış mirasçılar: Mirasbırakanın vasiyetname veya miras sözleşmesiyle belirlediği kişiler.

3. Tereke:

Mirasbırakanın ölümüyle geride bıraktığı tüm malvarlığı değerlerinin tamamıdır. Hem aktif (alacaklar, taşınmazlar, haklar) hem de pasif (borçlar) unsurları kapsar.

4. Saklı Pay:

Yasal mirasçıların bazıları için kanunla güvence altına alınmış, mirasbırakanın bile tasarruf edemeyeceği zorunlu miras payıdır. Bu konuda TMK m. 505–506 uygulanır.

Miras Hukukunun Kaynakları

• 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu (TMK), 3. Kitap – Miras Hukuku (m. 495–682)

• 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (davalara ilişkin usul hükümleri)

• Yargıtay içtihatları ve İçtihadı Birleştirme Kararları

• Tapu Kanunu, Borçlar Kanunu ve Vergi Mevzuatı (ölüme bağlı işlemler nedeniyle ilgili)

⚠️ Miras Hukukunda Sık Karşılaşılan Sorunlar

• Muris muvazaası (mirastan mal kaçırma) davaları

• Tenkis davası (saklı payın ihlali durumunda)

• Reddi miras ve mirasın hükmen reddi

• Vasiyetnamenin iptali veya iptal davası

• Ortaklığın giderilmesi (izale-i şüyu)

• Tereke tespiti ve yönetimi sorunları

• Gaiplik kararı sonrası miras işlemleri

Bu yazıda muris muvazaası veya mirastan mal kaçırma davaları incelenecektir. 

⚖️Gayrimenkul Hukuku Nedir?

Eşya hukukunun bir alt dalı olan gayrimenkul hukuku; mülkiyet, sınırlı ayni haklar, tapu sicili, zilyetlik gibi konuları düzenleyen ve inceleyen hukuk disiplinidir.

Bu alan; mülkiyet hakkı, sınırlı ayni haklar, taşınmaz rehni, tapu sicili işlemleri, zilyetlik (fiili hâkimiyet) gibi temel kavramları konu edinir ve özellikle taşınmazların (arsalar, araziler, konutlar, işyerleri vb.) devri, kullanımı, intifa hakkı ve üzerindeki diğer sınırlamalarla ilgilenir.

Temel Konuları Nelerdir?

1. Mülkiyet Hakkı:
   Mülkiyet hakkı, kişilere bir taşınmaz üzerinde en geniş yetkilerle tasarrufta bulunma hakkı sağlar. Bu hak, devredilebilir, miras bırakılabilir ve gerektiğinde kamu yararı nedeniyle sınırlandırılabilir.

2. Sınırlı Ayni Haklar:
   Taşınmaz üzerindeki mülkiyetten daha dar kapsamlı ayni haklardır. Bunlar arasında intifa hakkı, irtifak hakkı, üst hakkı ve taşınmaz yükü gibi haklar yer alır.

3. Tapu Sicili:
   Taşınmazlara ilişkin hakların kazanılması, devri, sınırlandırılması ve sona ermesi gibi işlemler tapu siciline tescil ile resmiyet kazanır. Tapu Sicili Kanunu ve Türk Medeni Kanunu hükümleri doğrultusunda yürütülür.

4. Zilyetlik:
   Bir taşınmaz üzerinde fiili hakimiyet sağlayan kişiye zilyet denir. Zilyetlik, her zaman mülkiyetle örtüşmeyebilir; kiracı veya emanetçi de taşınmazın zilyedi olabilir.

5. Taşınmaz Devrine İlişkin İşlemler:
   Gayrimenkulün satış, bağış, takas gibi işlemlerle devri resmi şekilde ve tapu müdürlükleri aracılığıyla gerçekleştirilir. Aksi hâlde geçersiz olur (TMK m. 706, BK m. 237, Tapu Kanunu m. 26).

Gayrimenkul Hukukunun Önemi

Gayrimenkul hukuku, hem bireysel mal varlığı ilişkilerini hem de ekonomik yaşamı doğrudan etkileyen, yüksek değerli taşınmazlar söz konusu olduğu için oldukça hassas ve teknik bir alandır. Tapu iptali ve tescil davalarından, kamulaştırma işlemlerine; kadastrodan, kentsel dönüşüm projelerine kadar birçok uygulama alanı vardır.

Güncel Mevzuat ve Uygulamalar

Gayrimenkul hukuku, esas olarak Türk Medeni Kanunu, Tapu Kanunu, Kat Mülkiyeti Kanunu, Kadastro Kanunu ve İmar Kanunu gibi mevzuatla şekillenmiştir. Ayrıca, Yargıtay içtihatları da uygulamada belirleyici rol oynamaktadır.

Özellikle kentsel dönüşüm yasaları, imar barışı düzenlemeleri ve Kat Mülkiyeti rejimi ile ilgili yasal değişiklikler bu hukuk dalının dinamik yapısını güçlendirmiştir.

⚖️ Hangi Davalar Bu Alana Girer?

• Tapu iptali ve tescil davaları

• İrtifak hakkı tesisine dair davalar

• Ecrimisil (haksız işgal tazminatı) davaları

• Kamulaştırma ve kamulaştırmasız el atma davaları

• Ortaklığın giderilmesi (izale-i şuyu) davaları

• Kentsel dönüşüm kaynaklı uyuşmazlıklar

• Kat malikleri arasındaki ihtilaflar

Bu yazıda muris muvazaasına dayalı tapu iptali ve tescil davaları incelenecektir. 

Muris Muvazaası Veya Mirastan Mal Kaçırma Nedir?

Türk Dil Kurumu sözlüğüne göre muvazaanın kelime anlamı “danışık, danışıklı”‘dır.  Muvazaalı işlem de danışıklı işlem anlamına gelmektedir. Kişilerin danışıklı işlemlere başvurmalarının nedeni ise gerçek irade ve amaçlarını gizlemektedir. Muvazaanın bir alt türü olan ve bu yazının konusunu oluşturan muris muvazaasında gizlenmek istenen gerçek amaç daima diğer mirasçı ya da mirasçılardan mal kaçırmaktır.

Teknik olarak muvazaalı işlem taraflarının görünürdeki iradelerinin gerçek iradelerinden farkı olmasıdır. Başka bir ifadeyle görünürdeki işlem tarafların iradesine uymaz ve iç ilişkideki anlaşmaları görünürdeki işlemden farklıdır. Bunun en yaygın örneği aslında bağışlanmak istenen bir taşınmazın tapuda satış gibi gösterilmesidir.

Bununla birlikte muris muvazaasından bahsederken asıl dikkat etmemiz gereken kavram diğer mirasçılardan mal kaçırmaktır. Görünüşteki işlem ile gerçek irade arasında bir farklılık ola bile mirastan mal kaçırma amacı yoksa muris muvazaası da oluşmaz. Aynı örnekten devam edersek kişi oğluna bağışlamak istediği bir tarlayı diğer mirasçılardan mal kaçırma amacı gözetmeksizin minnet duygusu, sağlığında mallarını çocukların paylaştırma gibi amaçlarla herhangi bir bedel ödenmediği halde tapuda satış gibi göstererek devretmiş olsa bile muris muvazaasından bahsedilemeyecektir. Miras bırakan, mirasçılardan birini ya da birkaçını miras hakkından kısmen ya da tamamen mahrum bırakmak amacıyla danışıklı (muvazaalı) işlemler yapmışsa muris muvazaasından bahsedilir. Muris bu amacını gerçekleştirmek için taşınmazını veya taşınmazlarını mirasçılarından birine aslında bağışladığı halde tapuda satmış gibi gösterir veya inançlı işlemle önce güvendiği üçüncü bir kişiye devrederek sonradan lehine mal kaçırmak istediği mirasçısına devrini sağlar. Sonuçta muvazaalı işleme konu edilen mal sağlar arası işlemlerle murisin mal varlığından çıkmış olur ve terekede yer almadığından miras paylaşımına da konu edilemez.

Kısacası mirastan mal kaçırma veya hukuki terminoloji ile muris muvazaası mirasçılardan biri lehine yapılan işlemlerle diğer mirasçıların miras payını eksiltmek veya tamamen kaldırmaktır. Bu durum herhangi bir suç oluşturmadığı gibi çoğu bölgemizde ahlaka aykırı da görülmez.

Anne Baba Mallarını İstediği Çocuğuna Bırakabilir Mi?

Kişi sağlığında mallarını istediğine bırakabilir mi? sorusunun cevabı sıklıkla merak edilmektedir. Herkes mal varlığı üzerinde dilediği gibi tasarruf edebilir. Kişiler, mal varlıklarını,  ivazlı veya ivazsız olarak, yakın akrabalık bağıyla bağlı oldukları kişilerle ya da yabancılarla yaptıkları sağlar arası veya ölüme bağlı tasarruf işlemlerine konu edebilirler. Ancak mirasçıların aleyhine olacak şekilde yapılan karşılıksız kazandırma işlemleri mirasçıların saklı payı ile sınırlandırılmıştır. Bu husus Türk Medeni Kanunu’nun “tasarruf özgürlüğü” başlıklı 505. Maddesinde “Mirasçı olarak altsoyu, ana ve babası veya eşi bulunan miras bırakan, mirasının saklı paylar dışında kalan kısmında ölüme bağlı tasarrufta bulunabilir. Bu mirasçılardan hiçbiri yoksa, miras bırakan mirasının tamamında tasarruf edebilir” şeklinde düzenlenmiştir. Miras bırakan, yasal mirasçılarının saklı payları dışında kalan kısım için miras sözleşmesi veya vasiyetname düzenleyebilir. Saklı paylar ihlal edilmeksizin yapılan tasarruflar geçerlidir. Saklı payı ihlal edilen mirasçılar tenkis ya da tasarrufun iptali davası açabilirler.

Mirasta Saklı Pay Nedir?

Miras hukukunda saklı pay; yasal mirasçının miras payının dokunulamaz olan kısmıdır. Kişi, saklı payı ihlal edecek şekilde sağlar arası veya ölüme bağlı tasarruflarda bulunamaz. Saklı pay sahibi mirasçılar kişinin çocukları, torunları, çocuklarının torunları gibi alt soyu , anne babası ve sağ kalan eştir. Kardeşin önceki medeni kanunda küçük de olsa bir saklı payı varken 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu’nda kardeşlere saklı pay hakkı tanınmamıştır.

Mirasta Saklı Pay Oranları Ne Kadardır?

Saklı pay oranları TMK m. 506 ‘ da belirlenmiştir. Altsoyun saklı pay oranı yasal miras payının yarısı, anne ve babanın saklı pay oranı ise yasal miras payının dörtte biridir. Sağ kalan eşin saklı payı, altsoy ve ana baba zümresi ile birlikte mirasçı olmuşsa yasal miras payının tamamı, diğer hallerde dörtte üçüdür.  

Mirastan Mal Kaçırma Veya Muris Muvazaası Davasının Hukuki Temeli

Muris muvazaası veya mirastan mal kaçırma davaları miras hukuku ve gayrimenkul hukuku alanına giren bir dava türüdür.

Muvazaalı işlemlerle miras hakkı zedelenen mirasçı muvazaalı işlemin iptalini talep edebilir. Bunun için genellikle yetkili ve görevli mahkemede bir tapu iptali ve tescil davası açar. İşlemin iptali mümkün değilse taşınmazın değerinden miras payına karşılık gelen alacak hakkını talep eder. Muris muvazaası Borçlar Kanunu’nda veya Medeni Kanun’da özel olarak düzenlenmemiştir. Bu dava türü Yargıtay Büyük Genel Kurulunun, Esas: 1974/ 1 Karar: 1974 / 2 Karar Tarihi: 01.04.1974 tarihli kararı ile hukuki bir çerçeveye oturtulmuş ve zaman içinde verilen kararlarla gelişmiştir. Bize göre sistemimizdeki en önemli içtihat hukuku örneklerinden biridir. Yargıtay Kanunu Md 45/5 hükmüne göre İçtihadı birleştirme kararları benzer hukuki konularda Yargıtay Genel Kurullarını, dairelerini ve adliye mahkemelerini bağlar. Buna göre anılan İBK’ nın  “Bir kimsenin; mirasçısını miras hakkından yoksun etmek amacıyla, gerçekte bağışlamak istediği tapu sicilinde kayıtlı taşınmaz malı hakkında Tapu Sicil Memuru önünde iradesini satış doğrultusunda açıklanmış olduğunun gerçekleşmiş bulunması halinde, saklı pay sahibi olsun ya da olmasın miras hakkı çiğnenen tüm mirasçılarının, görünürdeki satış sözleşmesinin Borçlar Kanununun 18. maddesine dayanarak muvazaalı olduğunu ve gizli bağış sözleşmesinin de şekil koşulundan yoksun bulunduğunu ileri sürerek dava açabileceklerine ve bu dava hakkının geçerli sözleşmeler için söz konusu olan Medeni Kanunun 507. ve 603. maddelerinin sağladığı haklara etkili olmayacağına” şeklindeki sonuç kısmı mahkemeler için kanun düzeyinde bağlayıcıdır.

Muris Muvazaası ve Mirastan Mal Kaçırma Davaları