Trafik Kazası Tespit Tutanağı Nedir? Önemi, Hükümleri, Delil Etkisi, İtiraz Usulü

Trafik kazaları, günlük yaşamın bir gerçeği olup kazaya karışan taraflar açısından hem hukuki hem de sigorta açısından ciddi sonuçlar doğurabilir. Bu nedenle trafik kazası tespit tutanağı, kaza sonrasında en önemli belgelerden biridir. Peki bu tutanak tam olarak nedir? Hangi durumlarda düzenlenir? Sigorta şirketleri ve mahkemeler nezdinde bağlayıcılığı nedir?

Bu yazımızda trafik kazası tespit tutanağı hakkında sıkça sorulan soruları cevaplayacak ve bu belgenin hukuki ve pratik önemini detaylı şekilde ele alacağız.

Trafik Kazası Tespit Tutanağı Nedir?

Trafik kazası tespit tutanağı, bir trafik kazası meydana geldiğinde olayın nasıl gerçekleştiğini, tarafların kusur oranlarını, hasar durumunu ve diğer önemli bilgileri içeren yazılı bir belgedir. Bu tutanak, kazaya karışan sürücüler tarafından veya trafik ekiplerince düzenlenebilir.

İki tür tutanak vardır:

• Sürücülerce düzenlenen (maddi hasarlı) kaza tutanağı
• Polis/jandarma tarafından düzenlenen resmi trafik kazası tespit tutanağı

Trafik Kazası Tespit Tutanağının Yasal Dayanağı

2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun “Trafik kazalarına el koyma ve bilirkişilik:” kenar başlıklı 83. maddesinde trafik kaza tespit tutanağından bahsedilmiştir.  İlgili hüküm şöyledir.

Md. 83/b:

“Trafik kazalarına;

1. a) Adli yönden gereği yapılmak üzere mahalli genel zabıtaca,
2. b) Kazanın oluş nedenlerini, iz ve delillerini belirleyerek trafik kaza tespit tutanağı düzenlemek üzere de trafik zabıtasınca el konulur.

Trafik zabıtasının görevli olmadığı veya bulunmadığı karayollarında meydana gelen kazalarda trafik kaza tespit tutanağı mahalli genel zabıtaca düzenlenir ve bir örneği o yerin trafik zabıtasına gönderilir.”

Karayolları Trafik Yönetmeliği’nin “Trafik Kazalarına İlişkin İşlemler” kenar başlıklı 156. Maddesinde Kaza Tespit Tutanağı hakkında daha ayrıntılı açıklamalar yapılmıştır. Bahsi geçen madde şöyledir.

“Trafik kazaları ile ilgili olarak yapılacak işlemlerde aşağıdaki usul ve esaslar uygulanır.

1. a) Trafik kazası tespit tutanağının düzenlenmesi

1) Örneğine uygun olarak; kaza yerinin durumu, iz ve deliller, kazaya karışan sürücüler, varsa ölü veya yaralılar, hasar veya zarar, gün ve saat ile gerekli görülen diğer hususlar belirtilmek üzere düzenlenir ve olay yerinin durumu bir krokide gösterilir. Tutanağa kazazedelerin olay yerindeki ölüm veya yaralanma durumu işlenir.

Trafik Kazası Tespit Tutanağı; soruşturma evrakına eklenmek, dosyasında saklanmak ve sayısına göre taraflara verilmek üzere yeter sayıda düzenlenir.

Trafik kazası tespit tutanağının düzenlenmesi ile tutanakta yer alan bilgilerin bir veri tabanında toplanmasına ve bu bilgilerin ilgili taraflarla paylaşımına ilişkin usul ve esaslar Emniyet Genel Müdürlüğünce belirlenir.

2) Trafik kazası tespit tutanağı düzenlemeye 154 üncü maddenin (a) bendi gereğince trafik zabıtası ve genel zabıtanın görevli personeli yetkilidir.

Tutanaklar en az iki görevli tarafından düzenlenir. Hafif yaralanmalı veya hasarlı kazalarda tek görevli tarafından rapor şeklinde de düzenlenebilir.

Ancak, Türk Silahlı Kuvvetlerine ait araçların karıştığı trafik kazalarında bir askeri temsilcinin bulundurulması mecburidir.

3) Tutanak düzenleyenler, tutanakta taraflar için kusur oranı belirtmeksizin sadece kazanın oluşumunda kimin hangi trafik kuralını ihlal ettiğini belirtirler.

Bu düzenlemelere göre, kaza tespit tutanağı, kazaya karışan taraflar arasında çıkabilecek hukuki uyuşmazlıkların çözümüne esas olacak ve trafik zabıtasınca düzenlenecek, adli yargı mercilerine intikal eden uyuşmazlıklarda mahkemeler ve tahkim kurulları tarafından değerlendirilecek ve denetlenecek olan resmi bir belgedir.

Trafik zabıtasınca düzenlenmiş olması bu belgeye idari bir işlem niteliği kazandırmamaktadır. Bu nedenle idari yargıda herhangi bir davanın konusu olmamaktadır.

Trafik Kazası Tespit Tutanağının İçeriğinde Neler Yer Alır?

Trafik kazası tespit tutanağı; kaza yerinin durumu ile kazaya ilişkin iz ve delillerin, kazaya karışan sürücülerin, varsa ölü veya yaralıların, hasar veya zarara ilişkin bilgilerin, kaza gün ve saati ile gerekli görülen diğer hususların belirtildiği, kazaya ve olay yerine ilişkin bir kroki de ihtiva etmesi gereken, taraflarca yahut trafik zabıtası veya genel zabıtaca düzenlenen, aksi sabit oluncaya kadar geçerli bir tespit tutanağıdır.  

 Bir trafik kazası tutanağında şu bilgiler bulunur:

• Kazanın tarihi, saati ve yeri
• Araç plakaları ve sürücü bilgileri
• Sigorta poliçe bilgileri
• Kaza yeri krokisi
• Kazanın oluş şekliyle ilgili taraf beyanları
• Hasar alanlarının belirtilmesi
• Fotoğraflar
• İmzalar

Trafik Kazası Tespit Tutanağı Ne Zaman Düzenlenir?

Kaza sonrasında şu durumlarda tutanak sürücüler tarafından düzenlenebilir:

✅ Sadece maddi hasar varsa
✅ Yaralanma veya ölüm yoksa
✅ Taraflar kazanın oluş şekli konusunda anlaşabiliyorsa

Ancak, yaralanmalı veya ölümlü kazalarda mutlaka trafik polisi/jandarma çağrılarak resmi tutanak düzenlenmesi zorunludur.

⚠️Kazada Tutanak Tutulmazsa Ne Olur?

Trafik kazası sonrasında tutanak düzenlenmemesi, hem sigorta haklarının kullanılması açısından hem de hukuki ve cezai sonuçlar bakımından ciddi sorunlara yol açabilir.

Sigorta Süreci Açısından Sonuçları

Trafik sigortası ve kasko kapsamında yapılacak tazminat başvurularında, kaza olayının belgelendirilmesi zorunludur. Bu belge, genellikle “trafik kazası tespit tutanağı”dır. Tutanak olmadan:

• Hasar tespiti yapılamaz,
• Kusur oranı belirlenemez,
• Sigorta şirketi ödeme yapmaz veya başvuruyu reddeder.

Bu durum Karayolları Trafik Kanunu ve Karayolları Trafik Yönetmeliği ile 2918 sayılı Kanun’un 97. maddesi kapsamında değerlendirilir. İlgili maddeye göre:

“Zarar gören, zorunlu mali sorumluluk sigortacısına başvurmadan önce zarar verenin tespitine yarayacak bilgi ve belgeleri sunmakla yükümlüdür.”

Bu nedenle, tutanak tutulmadığında zarar gören kişi zararını ispatta zorlanır ve sigortadan tazminat alamama riski doğar.

‍♂️ Hukuki ve Cezai Yaptırımlar

Özellikle yaralanmalı veya ölümlü kazalarda, olayın bildirilmemesi ve tutanak tutulmaması, idari yaptırımlara ve hatta cezai sorumluluğa neden olabilir.

2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 81. maddesine göre:

“Bir trafik kazasına karışan ve kazada yalnızca maddi hasar meydana gelmiş ise taraflar, kazanın oluş biçimini birlikte tutanakla tespit etmek zorundadır. Ancak kazada ölüm veya yaralanma meydana gelmişse durum en yakın polis veya jandarmaya derhal bildirilir.”

Bu bildirimin yapılmaması halinde;

• TCK m. 98 – Yardım veya bildirim yükümlülüğünün yerine getirilmemesi suçu oluşabilir.
• Trafik görevlisine bildirim yapılmadığında trafik idari para cezası uygulanır (2024 yılı itibarıyla bu ceza 1.506 TL’dir, her yıl yeniden değerleme oranında artar).
• Ayrıca ehliyet puanı düşebilir ve ceza puanı 20’yi geçerse sürücü belgesine geçici el koyma söz konusu olabilir.

Özetle

• Maddi hasarlı kazalarda tutanak tutulmazsa sigorta süreci işletilemeyeceği için tazminat alınamaz.
• Yaralanmalı veya ölümlü kazalarda tutanak tutulmaması hem idari ceza hem de cezai sorumluluk doğurur.
• Tutanak, hem kusurun belirlenmesi hem de hukuki hakların kullanımı açısından vazgeçilmezdir.

⚖️ Tutanak Hükümleri ve Hukuki Etkisi

Trafik kazası tespit tutanağı;

• Sigorta şirketleri tarafından kusur oranının belirlenmesinde,
• Tazminat taleplerinde,
• Mahkeme süreçlerinde delil olarak
  kullanılır.

Tutanağın içeriği net ve doğru düzenlenmişse, sigorta şirketleri ödeme yükümlülüklerini buna göre belirler. Mahkemeler ise tutanağı bir delil niteliğinde değerlendirir ancak her zaman bağlayıcı değildir. Hâkim, genellikle bilirkişi incelemesi yaptırarak kusur durumunu tanzim edilen bilirkişi raporuna göre tespit eder.

️ Sigorta Süreci Açısından Etkisi

Tutanak, sigorta işlemlerinin başlaması açısından zorunludur. Aşağıdaki işlemler için trafik kazası tespit tutanağı ibraz edilmelidir:

• Araç hasar onarım talepleri
• Değer kaybı başvuruları
• İkame araç talepleri
• Maluliyet veya vefat tazminatları

Kazadan sonraki 5 iş günü içinde sigorta şirketine bildirim yapılmalıdır.

⚖️ 5. Mahkemeler tutanağı ne kadar dikkate alır?

Mahkemeler, tutanağı tali delil olarak değerlendirir. Tek başına bağlayıcı değildir. Mahkeme bilirkişi incelemesi yaptırarak, raporda belirtilen kusuru esas alır. Bununla birlikte dikkatle hazırlanmış kazaya ilişkin olgu ve delilleri olması gerektiği gibi dikkate alan bir kaza tespit tutanağı bilirkişilerin kanaati üzerinde de etkili olmaktadır.  

Yargıtay’ ın Kaza Tespit Tutanaklarına İlişkin Görüşü

Yargıtay’ a göre Kaza tespit tutanakları, tek başına, hüküm kurmak için yeterli değildir. Bu belge aksi sabit oluncaya kadar maddi durumu belirleyen ve itiraz halinde denetlenmesi gereken bir delildir. Bu nedenle delil vasfı aksi ispat edilemediği sürece söz konusu olur.  Kaza tespit tutanağındaki tespitlere yönelik bir itiraz var ise mahkemece kusur yönünden bir tahkikat yapılmalıdır. Bu kapsamda, görgü tanıklarının hatta gerektiğinde tutanak tanıklarının çağrılarak dinlenmesi, keşif ve uzman bilirkişi aracılığıyla bilirkişi incelemesi yapılması gerekir. Kaza tespit tutanağında belirtilen olgu ile bilirkişi raporunun çelişmesi halinde bu çelişkinin de giderilmesi gerekir.

2918 sayılı KTK Md. 81/2 : “Yalnız maddi hasar meydana gelen kazalarda, kazaya dahil kişilerin tümü, yetkili ve görevli kişinin gelmesine lüzum görmezlerse, bunu aralarında yazılı olarak saptamak suretiyle kaza yerinden ayrılabilirler.”

Yargıtay bu şekilde düzenlenen tutanağın, trafik zabıtasınca düzenlenen “Trafik Kaza Tespit Tutanağı” hükmünde olduğu görüşünü benimsemektedir.  

“Trafik kazalarının giderek artması karşısında sigortalıya yüklenen bu yükümlülükler de gözetilerek 2918 sayılı KTK’nın 81. maddesinde değişiklik ile maddi hasarlı kazalarda, kazaya dâhil kişilerin tümü yetkili ve görevli kişinin gelmesine gerek olmadığı görüşündeler ise, durumu aralarında yazılı olarak saptayabilirler (KTK m. 81/2). Hazine Müsteşarlığının 2007/27 sayılı Genelgesi ile de, yalnız maddi hasarla sonuçlanan trafik kazalarında, taraflara anlaşma hakkı sağlayan bir yöntem oluşturulmuştur. Bu yönteme göre, 01.04.2008 tarihinden itibaren Trafik Kanunu’na uymak koşuluyla kazaya karışan kişiler aralarında anlaşarak “Trafik Kazası Tespit Tutanağı” yerine geçecek anlaşma tutanağını düzenleyebilmekteler. Bu şekilde düzenlenen tutanak, trafik zabıtasınca düzenlenen “Trafik Kaza Tespit Tutanağı” hükmündedir. (YHGK, E:2017/2190, K:2020/205, T:25.02.2020 ) 

⚖️Trafik Kazası Tespit Tutanağına İtiraz

Trafik kaza tespit tutanaklarına karşı hukukumuzda doğrudan bir itiraz yolu düzenlenmemiştir. Uygulamada, tazminat davası açılması veya ceza soruşturmasının başlatılması durumunda kaza tespit tutanağına itiraz; cevap veya savunma şeklinde   davayı gören mahkemeye veya soruşturmayı yürüten Cumhuriyet savcılığına yapılmaktadır. Öte yandan öğretide, dava açılmadan önce , kaza ile ilgili delillerin tespiti maksadıyla delil tespit davası açılarak, kaza yerindeki maddi deliller ile varsa tanık anlatımlarının tespiti ve kusur durumunun belirlenmesinin istenebileceği kabul edilmektedir. (Hasan Tahsin Gökcan, Karayolları Trafik Kanununa Göre Hukuki Sorumluluk, Tazminat, Sigorta ve Rücu Davaları, Ankara, 2014, s.1450).

Kazaya Karışan Sürücüler SBM Üzerinden Kusur Oranına Nasıl İtiraz Edebilir?

Kazaya karışan sürücüler, kendileri adına düzenlenmiş olan trafik kazası tespit tutanağında belirlenen kusur oranının hatalı olduğunu düşünüyorlarsa, doğrudan SBM (Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi) üzerinden online itiraz başvurusunda bulunabilirler.

✅ İtiraz Koşulları:

• İtiraz hakkı yalnızca kazaya karışan taraflara aittir (3. şahıslar başvuramaz).
• Başvuru SBM’ye e-Devlet üzerinden kimlik doğrulaması yapılarak gerçekleştirilir.
• İtiraz sadece maddi hasarlı kazalara ilişkindir; ölüm/yaralanma olan kazalarda adli süreç işletilir.

Yasal Dayanak:

• 2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu m. 97

“Zarar gören, zarar verenin kim olduğunu ve kusur durumunu ortaya koyacak bilgi ve belgeleri sunmakla yükümlüdür.”

• Trafik Sigortası Genel Şartları – B.2. maddesi

“Sigortalı ve zarar gören, tespit edilen kusur oranına itiraz edebilir.”

• Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi Kuruluş ve Görev Yönetmeliği, m. 6/f

“Merkez, kazaya karışan tarafların talebi üzerine kazaya ilişkin kusur oranı değerlendirmesini yeniden yapabilir.”

Dikkat Edilmesi Gerekenler:

• SBM’nin kararı kesin değildir. Taraflar gerekirse sigorta tahkim komisyonuna veya mahkemeye başvurabilir.
• SBM’ye yapılan itiraz, sigorta işlemleri tamamlanmadan önce yapılmalıdır.
• Eksik belge ya da yetersiz gerekçeyle yapılan başvurular reddedilebilir.

❓Trafik Kazası Tespit Tutanağı Sıkça Sorulan Sorular

1. Trafik kazası tespit tutanağı online doldurulabilir mi?

Evet. Kaza Tutanağı Mobil Uygulaması sayesinde kazaya karışan taraflar, mobil cihazlar üzerinden de tutanak oluşturabilir.

2. Taraflar anlaşamazsa ne yapılmalı?

Eğer kazaya karışan sürücüler tutanak konusunda anlaşamazsa, polis çağrılarak resmi tutanak tutulmalıdır.

3. Tarafların düzenlediği tutanak hakkında yanlış kusur oranı verilirse itiraz edilebilir mi?

Kazadan sonra tarafların düzenlediği trafik kazası tespit tutanağı, sigorta şirketleri tarafından Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi (SBM) sistemine yüklenir. Sigorta şirketlerinin her biri, tutanağa ve sunulan delillere göre kusur oranlarını belirler. Bu oranlar genellikle Trafik Kazası Değerlendirme Kriterleri (Karayolları Trafik Yönetmeliği ekinde yer alan) esas alınarak tespit edilir.

SBM, tarafların kusur oranları üzerinde mutabık kalıp kalmadığını inceler ve nihai kusur oranını taraflara bildirir.

4. Trafik sigortası poliçesi bitmişse ne olur?

Sigorta süresi dolmuş bir poliçe, kazadan doğan zararları karşılamaz ve tüm maddi yükümlülük sürücü ile diğer zarar sorumlularına (malik, işleten) ait olur.  

5. Kaza tespit tutanağı hangi durumlarda doldurulmaz?

Yaralanmalı veya ölümlü kazalarda, kamu malına zarar verilen durumlarda ve kamuya ait araçların karıştığı kazalarda tutanak polis tarafından tutulmalıdır

6. Tutanak sigortaya ne zaman verilmeli?

Tutanak, kazadan itibaren en geç 5 iş günü içinde sigorta şirketine sunulmalıdır.

7. Tutanağın hatalı düzenlenmesi ne gibi sonuçlar doğurur?

Hatalı tutanak, kusur oranının yanlış belirlenmesine ve tazminat hakkınızın kaybolmasına yol açabilir. Bu nedenle dikkatle ve doğru bilgilerle düzenlenmelidir.

Trafik Kazası Tespit Tutanağı