Tasarım Davaları Nedir? | Tasarım Hakkınızı Nasıl Koruyabilirsiniz?

Yazar: Av. Hüseyin Demirbaş – Demirbaş Hukuk Bürosu | Bursa

Tasarım; bir ürünün şekli, rengi, deseni ya da yüzey dokusuna ilişkin estetik özellikleri ifade eder. Özellikle endüstriyel tasarımların ticarileştirilmesi ve taklit edilmesi yaygınlaştıkça, tasarım hukuku kapsamında açılan tasarım davaları da büyük önem kazanmıştır. Peki tasarım hakkınız ihlal edildiğinde ne yapabilirsiniz? Hangi durumlarda tasarım tecavüzü oluşur? Tüm bu soruların yanıtlarını yazımızda bulabilirsiniz.

✅ Tasarım Hakkı Nedir?

Türk Hukuku’nda tasarım hakkı, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu (SMK) ile korunmaktadır. Bu hak, tasarımı tescil ettiren kişiye, tasarımı izinsiz kullanma, çoğaltma, satma veya ithal etme gibi fiillere karşı dava açma imkânı verir.

Tasarım hakkı, ürünün sadece estetik yönünü korur. Yani ürünün işlevselliği değil, görünümüne yönelik yenilikçi ve özgün düzenlemeler bu hakkın kapsamındadır.

⚖️ Tasarım Davaları Türleri Nelerdir?

Tasarım hukuku kapsamında açılabilecek başlıca davalar şunlardır:

1. Tasarım Tecavüzünün Tespiti ve Durdurulması Davası

Başkasına ait bir tasarımın izinsiz kullanılması durumunda, tasarım sahibi bu durumu mahkeme kararıyla tespit ettirebilir ve ihlalin durdurulmasını talep edebilir. SMK m. 149’da düzenlenen bu dava, ihlalin devam ettiği her durumda açılabilir.

2. Maddi ve Manevi Tazminat Davası

Tasarım hakkı ihlali sebebiyle malî zarar gören tasarım sahibi, uğradığı zararın tazminini isteyebilir. Ayrıca kişilik haklarına saldırı varsa manevi tazminat da talep edilebilir.

3. Hükümsüzlük Davası

Eğer bir tasarım, yeni değilse veya kamuya mal olmuş bir tasarımın tescili yapılmışsa, hükümsüzlük davası açılarak bu tescilin iptali sağlanabilir.

Her ne kadar bir tasarım TÜRKPATENT tarafından tescil edilmiş olsa da, bu tescil işlemi her zaman geçerli ve hukuken doğru olduğu anlamına gelmez. 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 77. maddesi uyarınca belirli koşulların varlığı halinde tasarım tescilinin hükümsüzlüğü davası açılabilir.

❌ Hangi Hallerde Tescil Hükümsüz Sayılır?

Tescilli bir tasarım aşağıdaki durumlarda geçersiz (hükümsüz) sayılabilir:

• Yeni olmaması: Tasarımın kamuya sunulmasından önce aynı ya da benzer bir tasarım kamuya açıklanmışsa, “yenilik” kriteri ortadan kalkar ve tescil hükümsüz olur (SMK m. 56).
• Ayırt edici niteliğe sahip olmaması: Eğer tasarım, bilgilenmiş kullanıcı üzerinde özgün bir izlenim yaratmıyorsa ayırt ediciliği yoktur ve hükümsüzlüğe konu olabilir (SMK m. 56/2).
• Kamu düzenine veya genel ahlaka aykırılık: Toplum değerleriyle açıkça çelişen tasarımlar tescil edilmiş olsa dahi geçersiz sayılır (SMK m. 65/ç).
• Tasarıma tasarım denemeyecek nitelikte olması: Sadece teknik işlevi yerine getiren, estetik değer taşımayan unsurlar tasarım korumasına konu olamaz.
• Tescil hakkının kötü niyetle elde edilmesi: Başkasına ait bir tasarımın kendi adına tescil ettirilmesi gibi kötü niyetli başvurulara karşı da hükümsüzlük davası açılabilir (SMK m. 77/1-e).

⚖️ Yetkili Mahkeme ve Dava Açma Süresi

Tescil hükümsüzlüğü davası, Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesi nezdinde açılır. Dava açma süresi zamanaşımına değil hak düşürücü süreye tabi değildir; ihlalin öğrenilmesinden itibaren değil, ihlalin varlığını sürdürdüğü sürece her zaman açılabilir.

Dava Sonucu Ne Olur?

Mahkeme, hükümsüzlük şartlarının oluştuğunu tespit ederse;

• Tescil geçmişe etkili olarak iptal edilir.
• Karar Türk Patent ve Marka Kurumu’na bildirilir ve sicilden silinir.
• Bu karar sonucunda tasarım artık koruma kapsamı dışına çıkar.

️ Tescilsiz Tasarım da Korunur mu?

Evet, tescilsiz tasarımlar da belirli şartlarla korunabilir. Ancak bu koruma süresi üç yıl ile sınırlıdır ve sadece kopyalamaya karşı etkili bir koruma sağlar. Tescilli tasarımlara kıyasla hukuki koruma gücü daha zayıftır.

Tasarım Hakkına Dayalı Dava Açma Süresi

Tasarım davalarında zamanaşımı genellikle öğrenme tarihinden itibaren 2 yıl ve her hâlükârda ihlal tarihinden itibaren 10 yıldır. Ancak ceza davaları için ayrı süreler geçerlidir.

‍⚖️ Tasarım Avukatı Ne Yapar?

Tasarım davaları hem teknik hem de hukuki bilgi gerektiren karmaşık süreçlerdir. Bir tasarım avukatı, müvekkilinin tasarımının korunması, tescili, ihlale karşı dava açılması ve ticari stratejilerin geliştirilmesi konularında profesyonel destek sağlar. Ayrıca bilirkişi incelemelerine katkı sunar ve mahkemeye teknik raporlarla birlikte başvurur.

Sık Sorulan Sorular

❓ Tasarım tecavüzü nedir?
Tescilli ya da tescilsiz bir tasarımın izinsiz olarak kullanılması, taklit edilmesi veya piyasaya sunulmasıdır.

❓ Tasarım hakkı süresi ne kadardır?
Tescilli tasarımlar için koruma süresi 5 yıldır ve toplamda 25 yıla kadar uzatılabilir.

❓ Tescilsiz tasarımım kopyalandı, dava açabilir miyim?
Evet, ancak sadece aynı ya da ayırt edilemeyecek kadar benzer bir ürün kopyalanmışsa dava açabilirsiniz.

❓ Tasarımımı nasıl tescil ettirebilirim?
Türk Patent ve Marka Kurumu (TÜRKPATENT) üzerinden çevrimiçi başvuru ile tasarımınızı tescil ettirebilirsiniz. Hukuki danışmanlık almanız sürecin sağlıklı ilerlemesini sağlar.

Bizimle İletişime Geçin

      (0 224) 272 19 09 – 271 07 10 -271 07 11 – 0542 120 86 16

Ankara Yolu Cad. Demirtaşpaşa Mahallesi, No:36, Tüze İş Merkezi, Kat:10/34–35  16220  | Bursa

Avukatlarımızla iletişim kurmak için iletişim formu üzerinden bize ulaşabilirsiniz.