Tasarım Hakkına Tecavüz Nedir? 6769 Sayılı Kanuna Göre Hukuki Koruma ve Yaptırımlar

Tasarım hakkı, bir ürünün dış görünümüne ilişkin estetik özellikleri koruma altına alan önemli bir fikri mülkiyet hakkıdır. Türkiye’de tasarım hakları 6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında düzenlenmiş ve bu hakka yapılan tecavüzlere karşı çeşitli hukuki yaptırımlar öngörülmüştür.

Peki, tasarım hakkına tecavüz sayılan fiiller nelerdir? Tasarım hakkı ihlali durumunda neler yapılabilir? İşte detaylar…

🛡️Tasarım Hakkına Tecavüz Sayılan Fiiller Nelerdir?

6769 Sayılı Kanun’un 81. maddesi, tasarım hakkını ihlal eden eylemleri açıkça düzenlemiştir. Bu maddeye göre, aşağıda sayılan fiiller tasarım hakkına tecavüz teşkil eder:

📝 a) Yetkisiz Üretim ve Ticaret: Tasarım Hakkının En Sık İhlal Edilen Alanı

6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında, bir tasarımın hukuki koruma altına alınmasından sonra o tasarıma ilişkin tüm mali haklar tasarım hakkı sahibine aittir. Bu haklar sadece tasarım sahibi tarafından kullanılabilir veya onun izniyle üçüncü kişilere devredilebilir. Bu çerçevede, aşağıda sayılan fiiller tasarım hakkına tecavüz teşkil eder:

Tasarım sahibinin izni olmaksızın, koruma kapsamındaki bir tasarımın birebir aynısı ya da genel izlenim itibarıyla ayırt edilemeyecek kadar benzeri:

• Üretilirse,
• Piyasaya sunulursa,
• Satılır veya satılmak üzere teklif edilirse,
• Ticari amaçla kullanılır veya bulundurulursa,
• İthal edilirse veya ticaret alanına başka yollarla çıkarılırsa,

tasarım hakkına açıkça tecavüz edilmiş olur.

✔️ Yetkisiz – Taklit Üretim

Tasarım sahibinin açık rızası olmadan, tescilli veya tescile konu tasarımın aynısının ya da genel izlenim itibarıyla ayırt edilemeyecek kadar benzerinin herhangi bir biçimde imal edilmesi, ihlalin başlangıç noktasıdır. Üretim, yalnızca fabrika ortamında değil; küçük çaplı atölyeler, el işçiliği veya dijital ortamda 3D yazıcılar ile de yapılmış olsa dahi tasarım hakkını ihlal eder.

✔️ Piyasaya Sunma

Yetkisiz üretilmiş ürünlerin, toptan veya perakende kanallar aracılığıyla ticari dolaşıma sokulması, yani satışa sunulması ya da sergilenmesi de hukuka aykırıdır. E-ticaret siteleri, sosyal medya platformları, fuarlar veya mağaza vitrinleri gibi her türlü tanıtım mecrası bu kapsamda değerlendirilir.

✔️ Satma veya Satışa Teklif

Ürünün fiilen satılmış olması gerekmez; ürünün satılmak üzere teklif edilmesi, reklamı yapılması veya sipariş alınması gibi eylemler de tasarım hakkına tecavüz niteliğindedir. Satışa yönelik ticari davranış yeterlidir.

✔️ Ticari Amaçla Kullanma veya Bulundurma

Tasarım hakkı ihlaline konu ürünün ticari amaçla depolanması, sergilenmesi, teşhir edilmesi veya promosyon aracı olarak kullanılması da tasarım hakkını ihlal eder. Bu fiiller, çoğu zaman farkında olunmadan gerçekleştirildiği için özel dikkat gerektirir.

✔️ İthal Etme veya Ticaret Alanına Çıkarma

Yurt dışından ithal edilen ve tescilli tasarımı ihlal eden ürünler, Türkiye’ye getirildiği anda tasarım hakkı sahibinin hakkına tecavüz edilmiş olur. Gümrük işlemleri sırasında bu ürünler hakkında ihtiyati tedbir kararı alınabilir. Ayrıca, ürünlerin iç piyasaya çıkarılması veya üçüncü kişilere devri de bu kapsamda ihlal sayılır.

📄 b) Lisans Haklarının İhlali

Tasarım sahibi, tasarım hakkı üzerinde tek taraflı veya karşılıklı bir lisans sözleşmesi ile üçüncü kişilere kullanım hakkı verebilir. Ancak bu lisans hakkı, yalnızca sözleşmede belirtilen kapsam ve sınırlar dâhilinde geçerlidir. Bu sınırların dışına çıkılması hâlinde lisans alan kişi, tasarım hakkına tecavüz etmiş olur.

🚫 Lisans Hakkının Yetkisiz Genişletilmesi Nedir?

• Lisans sahibi, sözleşmede sadece belli bir coğrafi bölge için yetkilendirilmişse, bu bölge dışındaki kullanım ihlal sayılır.
• Belirli bir ürün grubu için lisans verilmişse, başka ürünlerde tasarımı kullanmak hukuka aykırıdır.
• Süreli bir lisans söz konusuysa, sürenin dolmasına rağmen tasarım kullanılmaya devam ediliyorsa, bu da ihlaldir.

➡️ Örnek: Lisans sadece Türkiye için verilmişse, ürünün yurt dışında satılması veya pazarlanması hakkın ihlalidir.

🔁 Üçüncü Kişilere Devir Yasağı

Lisans alan kişi, tasarım sahibinin izni olmaksızın bu hakkı başka bir kişiye devredemez, alt lisans veremez veya hakları genişleterek üçüncü kişilerin kullanımına sunamaz. Bu durum, hem sözleşmeye aykırıdır hem de tasarım hakkına doğrudan tecavüz anlamı taşır.

➡️ Örnek: A firması lisans hakkını aldıktan sonra, bu hakkı kendi distribütörüne devretmesi veya fason üreticiye doğrudan kullandırması durumunda ihlal meydana gelir.

⚖️ Hukuki Sonuçlar

Tasarım sahibi, bu tür lisans ihlallerine karşı:

• Lisans sözleşmesinin feshi,
• İhlalin durdurulması,
• Maddi/manevi tazminat,
• Ürünlerin toplatılması veya imhası

gibi taleplerle dava açabilir. Gerekli hâllerde ihtiyati tedbir de talep edilebilir.

🚫 c) Tasarım Hakkının Gaspı

Tasarım hakkının gaspı, en ağır tasarım hakkı ihlallerinden biri olarak kabul edilir. 6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’na göre, başkasına ait olduğu bilinen bir tasarımın haksız şekilde sahiplenilmesi ve bu hakkın kendi adına tescil ettirilmesi veya tasarım üzerinde tasarrufta bulunulması açıkça gasp fiili sayılır.

⚠️ Gaspın Unsurları:

1. Tasarımın Başkasına Ait Olduğunun Bilinmesi:
   Failin tasarımın kendisine ait olmadığını bilmesine rağmen, bu tasarım üzerinde hak iddia etmesi gerekir. Yani burada kast esastır. Tasarımın özgün olarak bir başkasına ait olduğunun bilinciyle hareket edilmesi gerekir.
2. Haksız Tescil:
   Başkasına ait bir tasarımın kendi adına Türk Patent ve Marka Kurumu (TÜRKPATENT) nezdinde tescil ettirilmesi gasp fiilinin klasik örneğidir.
3. Yetkisiz Tasarruf:
   Tasarımın sahibi olmadığı halde bu tasarım üzerinde üretim, pazarlama, satış, lisans verme gibi tasarruf işlemlerinde bulunulması da gasp niteliğindedir.

🧑‍⚖️ Hukuki ve Cezai Sonuçları

Tasarım hakkının gasp edilmesi durumunda hak sahibi, gasp edene karşı:

• 📍 Tescilin hükümsüzlüğü için dava açabilir,
• ⚖️ İhlalin durdurulması ve maddi-manevi tazminat talep edebilir,
• 🔐 Gümrükte el koyma, ürün imhası ve ihtiyati tedbir kararı aldırabilir.
• 💡İtibar tazminatı talep edebilir.

Ayrıca, gasp fiili dolandırıcılık veya haksız rekabet niteliğinde değerlendirilerek ceza hukuku bakımından da yaptırım doğurabilir.

📝 Örnek Senaryo:

Bir tekstil firmasında çalışan bir tasarımcı, işverene ait olan tasarımı kendi adına tescil ettirip bu tasarımı kullanmaya başlarsa, bu durum tasarım hakkının gaspı olarak değerlendirilir. Hak sahibi işveren, gasp nedeniyle hem tescilin iptalini hem de uğradığı zararın tazminini talep edebilir.

💡Tasarım Hakkı Sahibi İhlal Durumunda Ne Yapabilir?

Tasarım hakkı sahibi, yukarıda belirtilen fiillerin gerçekleşmesi hâlinde hukuk mahkemelerinde:

• Tecavüzün durdurulması,
• Fiilin tespiti ve men’i,
• Maddi ve manevi tazminat,
• İhlale konu ürünlerin imhası veya mülkiyetin kendisine verilmesi

gibi taleplerle dava açabilir.

Ayrıca, haksız fiile ilişkin tazminat davası açılabilir ve hak sahibi tasarımı üzerindeki hakkını ihlal eden kişiler hakkında ceza davaları da gündeme gelebilir.

❗Neden Profesyonel Hukuki Destek Almalısınız?

Tasarım hakkına yönelik tecavüz fiillerinin tespiti ve ispatı uzmanlık gerektirir. Demirbaş Hukuk Bürosu olarak, Bursa merkezli avukat kadromuzla tasarım hakkı ihlallerine karşı müvekkillerimizi hem hukuki hem teknik boyutlarıyla temsil etmekteyiz.

• Tasarım hakkı tescili,
• Lisans sözleşmeleri,
• Tasarım hakkı davaları,
• Tazminat talepleri gibi tüm süreçlerde etkin danışmanlık ve avukatlık hizmeti sunmaktayız.

📢 Demirbaş Hukuk Bürosu – Bursa
Tasarım hakkınızın ihlal edildiğini düşünüyorsanız, vakit kaybetmeden uzman bir Bursa avukat desteğiyle hukuki süreci başlatabilirsiniz.

Tasarım Hakkına Tecavüz Nedir?