📘 Tasarım Hakkı İhlallerinde Cezai Yaptırım Var mı? (2025 Güncel)

Tasarım hakkı, bir ürünün dış görünümünü koruma altına alan sınai mülkiyet hakkıdır. Tasarım sahibi, bu hakkı sayesinde tasarımını izinsiz kullananlara karşı çeşitli hukuki yollarla hak arayışına gidebilir. Ancak pek çok kişinin merak ettiği kritik soru şudur:
🔍 “Tasarım hakkı ihlali suç mudur?”,
🔍 “Tasarım hakkı ihlallerinde cezai yaptırım var mı?”

Bu yazıda, Türkiye’deki mevzuat gelişmeleri ışığında tasarım hakkı ihlallerine karşı cezai yaptırımların mevcut olup olmadığını, geçmişten bugüne yasal süreçleriyle birlikte anlatacağız.

🧾 Geniş Özet

2009 yılı öncesinde, 554 Sayılı Endüstriyel Tasarımların Korunması Hakkında KHK hükümleri uygulanarak, başkasının tescilli tasarımını taklit eden, tasarımın taklit edilmesi sonucunda üretilen malları satan, ithal veya ihraç eden, ticari amaçla elde bulunduranlar hakkında, tasarım sahibinin Cumhuriyet Savcılığı’na şikayette bulunması sonucunda, güvenlik güçlerince taklit mallara el konularak, suçlular hakkında Savcılık tarafından KAMU DAVASI açılmaktaydı. 

Anayasa Mahkemesinin , KHK ile suç tanımlanamayacağı gerekçesiyle ilgili KHK hükümlerini iptal etmesi üzerine yasa koyucu , 22/06/2004 kabul tarihli, 5194 Sayılı Kanunun 7. maddesi ile bu boşluğu doldurmaya çalışmış ise de , 10 Ocak 2017 tarihinde yürürlüğe giren 6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu ile 554 Sayılı KHK yürürlükten kaldırılmış, tasarımlar için herhangi bir ceza hükmü de düzenlenmemiştir.

👉 Bugün itibariyle , tasarım hakkı ihlallerinde cezai yaptırım söz konusu değildir. Hukuki korumanın düzeyinde ise 554 sayılı KHK’ ya göre bir değişiklik yoktur.  

⚖️ 2009 Öncesi Uygulama: KHK Döneminde Cezai Yaptırımlar Vardı

2009 yılı öncesinde tasarımlar, 554 Sayılı Endüstriyel Tasarımların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ile korunmaktaydı. Bu dönemde;

• Tescilli bir tasarımın izinsiz taklit edilmesi,
• Taklit ürünlerin üretimi, satışı, ithalatı veya ihracatı,
• Ticari amaçla elde bulundurulması,

💡 Suç olarak kabul edilmekteydi.
Tasarım hakkı sahibi, Cumhuriyet Savcılığı’na şikâyette bulunarak kamu davası açılmasını sağlayabiliyordu. Taklit mallara el konuluyor, şüpheliler hakkında ceza soruşturmaları başlatılıyordu.

🏛️ Anayasa Mahkemesi İptal Kararı: KHK ile Suç Tanımlanamaz

Ancak, Anayasa Mahkemesi, önemli bir kararıyla bu uygulamaya son verdi.
Gerekçesi şuydu:

“Kanun Hükmünde Kararname ile suç ve ceza tanımlanamaz. Bu Anayasa’ya aykırıdır.”

Bu karar sonucunda, 554 Sayılı KHK’nın cezai hükümleri geçersiz hale geldi.

🧩 5194 Sayılı Kanun: Cezai Yaptırım İçermiyordu

Boşluğu doldurmak amacıyla yasa koyucu, 5194 Sayılı Kanun ile bazı düzenlemeler yaptı. Ancak bu kanun da doğrudan bir ceza normu getirmedi. Sadece tasarım hakkının hukuki boyutuna ilişkin düzenlemeler içeriyordu.

📅 6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu ile Yeni Dönem

10 Ocak 2017 tarihinde yürürlüğe giren 6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu ile birlikte:

• 554 Sayılı KHK yürürlükten kaldırıldı.
• Yeni kanun cezai hükümler içermedi.

🎯 Bugün itibariyle, tasarım hakkı ihlali bir suç değildir ve bu fiiller hakkında cezai yaptırım uygulanamaz.
Tasarım hakkına tecavüz durumlarında, hak sahibi yalnızca hukuki yollarla hakkını arayabilir.

🛡️ Tasarım Hakkı Nasıl Korunur? (Hukuki Koruma)

Ceza yaptırımı olmamakla birlikte tasarım hakkı sahibi;

✅ Tespit davası,
✅ Tecavüzün önlenmesi, durdurulması, giderilmesi davası,
✅ Tazminat davası (maddi ve manevi zarar için),
✅ El koyma ve imha istemli ihtiyati tedbir talepleri

gibi hukuki yollarla koruma talep edebilir.

🔧 Ayrıca, taklit ürünlerin toplatılması, imhası veya üzerlerindeki ayırt edici işaretlerin kaldırılması da mahkeme kararı ile mümkündür.

❓ Sık Sorulan Sorular – Tasarım Hakkı İhlali ve Cezai Yaptırımlar

⚖️ Tasarım hakkı ihlali suç mudur?

Hayır, güncel mevzuata göre tasarım hakkı ihlali cezai bir suç değildir. 6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nda tasarımlarla ilgili herhangi bir ceza hükmü bulunmamaktadır. Ancak hak sahibi, ihlale karşı hukuki dava açma hakkına sahiptir.

📅 Tasarım hakkı ihlalinde kamu davası açılır mı?

Hayır. Kamu davası açılması 2009 öncesinde mümkündü, ancak Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararından sonra ve 6769 Sayılı Kanun’un yürürlüğe girmesiyle birlikte tasarım hakkı ihlalleri için kamu davası açılması mümkün değildir.

📍 Tasarım hakkı ihlali halinde hangi davalar açılabilir?

Tasarım hakkı sahibi şu davaları açabilir:

• Tespit davası
• Tecavüzün durdurulması davası
• Maddi ve manevi tazminat davası
• Taklit ürünlerin toplatılması ve imhası için dava

Bu davalar, Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemeleri‘nde açılır.

🛠️ Tasarım hakkını korumak için ne yapılmalı?

Tasarımınızı korumak için:

• Türk Patent ve Marka Kurumu’na (TÜRKPATENT) başvurarak tasarımınızı tescil ettirin.
• Tasarımınıza ilişkin kullanım ve yayınları belgeleyin.
• İhlal halinde hukuki süreci başlatmak için uzman bir fikri mülkiyet avukatıyla çalışın.

🧾 Tescilsiz tasarım hakkı ihlal edildiyse dava açılabilir mi?

Tescilsiz tasarımlar sınırlı sürede ve belirli şartlarda korunur. Ancak hukuki koruma ve yaptırımlar açısından tescilli tasarımlar çok daha güçlüdür. Tescilsiz tasarıma dayalı hak iddiası daha zordur ve kapsamı sınırlıdır.

💡 Tasarım hakkı ihlalinde para cezası var mı?

Hayır, herhangi bir idari para cezası ya da adli ceza uygulanmaz. Ancak mahkeme, tasarım hakkı ihlali nedeniyle zararın tazmini ve ürünlerin toplatılması gibi kararlar verebilir.

⚖️Tasarım hakkı ihlalinde neden cezai yaptırım uygulanmaz?

Türkiye’de tasarım hakkı ihlalleri genellikle hukuki yaptırımlarla çözülür. Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında, ihlal eden taraf tazminat ödemekle yükümlü olabilir, ancak doğrudan cezai yaptırım uygulanmaz.

📅 Tasarım hakkı ihlali durumunda hangi hukuki yollar izlenebilir?

Tasarım hakkı ihlal edildiğinde, tazminat davası açılabilir ve mahkemeler ihlal eden ürünlerin piyasadan çekilmesi, toplatılması, tazminata hükmedilmesi gibi kararlar alabilir.

📍 Cezai yaptırım olmaması tasarım hakkı sahiplerini nasıl etkiler?

Cezai yaptırım olmaması, tasarım hakkı sahiplerinin ihlal eden taraflara karşı daha uzun hukuki süreçlerle mücadele etmesini gerektirebilir. Bu durum, hızlı caydırıcı etkisi olan cezai yaptırımların eksikliğini doğurabilir.

🛠️Tasarım hakkı ihlaline karşı nasıl önlem alınabilir?

Tasarım sahipleri, tasarımlarını tescil ettirerek ve piyasada izleyerek ihlalleri önleyebilir. Ayrıca, hızlı hukuki müdahale için uzman avukatlardan destek almak önemlidir

🧾 Tasarım hakkı nasıl korunur?

Türkiye’de tasarım hakları, Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında korunur. Tasarımın tescil edilmesi, sahibine izinsiz kullanımı önleme hakkı verir.

💡 Tasarım hakkı ihlali türleri nelerdir?

En yaygın ihlal türleri arasında tasarımın birebir kopyalanması, çok benzer bir tasarımın kullanılması ve izinsiz üretilen veya ithal edilen ürünlerin ticareti yer alır.

🔧 Tasarım hakkı ihlali durumunda ne yapılabilir?

Tasarım hakkı ihlal edildiğinde, Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesi’ne veya bu sıfatla davalara bakan asliye hukuk mahkemesine (genellikle 3 numaralı asliye hukuk mahkemesi) dava açılabilir. Mahkemeler, delil tespiti ve bilirkişi incelemesi gibi yöntemlerle ihlal olup olmadığını belirler.

🔍 Tasarım hakkı ihlali davalarında hangi hukuki yaptırımlar uygulanır?

Mahkemeler, ihlal eden ürünlerin piyasadan çekilmesi, üretiminin durdurulması veya el konulması gibi ihtiyati tedbirler alabilir. Ayrıca, maddi ve manevi tazminat talep edilebilir.

🎯 Tasarım hakkı ihlalini önlemek için ne yapılabilir?

Tasarımın resmi olarak tescil edilmesi, piyasada izlenmesi ve izinsiz kullanımın tespit edilmesi önemlidir. Ayrıca, tasarımın güncellenmesi ve yenilenmesi daha güçlü bir koruma sağlayabilir.

🧠 Sonuç: Tasarım Hakkı Ceza Değil, Hukuki Yoldan Korunur

Türkiye’de tasarım hakkı ihlalleri cezai değil, hukuki koruma altındadır. Bu nedenle tasarım sahiplerinin, tasarımlarını Türk Patent ve Marka Kurumu’nda tescil ettirmesi ve ihlal durumunda uzman bir avukat aracılığıyla hukuki süreci başlatması önem arz eder.

Her ne kadar ceza tehdidi bulunmasa da dava açılarak ciddi tazminatlar alınması ve taklit ürünlerin toplatılması mümkündür.

Demirbaş Hukuk Bürosu Avukat Hüseyin Demirbaş Bursa Bursa Barosu

Tasarım Hakkı İhlallerinde Cezai Yaptırım Var mı?